Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 26

XVI VISINDARAÐSTEFNA
FYLGIRIT 73
H í
E 49 Tengsl makamissis við hugræna færni og þróun heilabilunar
Halldóra Viðarsdóttir', Fang Fang2, Milan Chang3, Thor Aspelund1-4, Katja Fall5,
María K. Jónsdóttir3-6, Pálmi V. Jónsson37, Mary Frances Cotch8, Tamara B. Harris9,
Lenore J. Launer9, Vilmundur Guðnason47, Unnur Valdimarsdóttir110
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ, 2Dpt Med Epidemiol and Biostatistics, Karólínska sjúkra-
húsinu Stokkhólmi, Vannsóknastofu í öldrunarfræðum Landspítala, 4Hjartavemd, 5Háskóla-
sjúkrahúsinu í Örebro, 6sálfræðideild og 7læknadeild HÍ, HDiv Epidemiol and Clin Applications,
National Eye Institute, Bethesda, vLab Epidemiol Demography, and Biometry, Nat Inst Aging,
NIH, Bethesda, ,0Dpt Epidemiol Harvard School Pub Health, Boston
halldvi@hi.is
Inngangur: Niðurstöður erlendra rannsókna hafa bent til þess að sálræn
streita hafi áhrif á hugræna færni. Niðurstöður finnskrar rannsóknar
sýndu að tengsl geti verið milli breytinga á hjúskaparstöðu og áhættu
á heilabilun. Markmið rannsóknarinnar var að kanna hvort makamissir
hafi áhrif á hugræna fæmi og þróun heilabilunar á efri árum.
Efniviður og aðferðir: Notuð voru gögn úr Öldrunarrannsókn
Hjartaverndar. Þátttakendur voru 5764, af báðum kynjum, fæddir
á árunum 1907-1935. Með samtengingu við fbúaskrá Hagstofu
Islands var hjúskaparstöðu þátttakenda fylgt eftir frá 1978 til komu
í Öldrunarrannsóknina (á tímabilinu 2002-2006). Upplýsingar um
dánarmein og dánardag maka þátttakenda fengust úr Dánarmeinaskrá.
Bomir vom saman tveir hópar; þeir sem voru í hjónabandi/sambúð
allan tímann (n=3007) og þeir sem misstu maka á rannsóknartímanum
(n=1387). Notuð var tvíkosta aðhvarfsgreining til að reikna líkindahlut-
fall fyrir heilabilun með 95% öryggismörkum. Línuleg aðhvarfsgreining
var notuð til að reikna breytingu á hugrænni færni (minni, hraða hugs-
unar og stýrifærni).
Niðurstöður: Þegar leiðrétt hafði verið fyrir aldri, kyni, menntun, ApoE
e4 áhættuarfgerð, líkamsþyngdarstuðli, hreyfingu, háþrýstingi og reyk-
ingum var ekki samband milli makamissis og áhættu á heilabilun (OR
0,96; 95% CI 0,69-1,34), nema hjá barnlausum einstaklingum (OR 6,73;
95% CI 1,34-33,66). Ekkjur höfðu verri stýrifæmi (executive function)
fyrstu tvö árin eftir missi (meðaltal -0,08) samanborið við giftar konur
(meðaltal 0,09).
Alyktanir: Niðurstöður okkar benda til þess að makamissir hafi áhrif á
stýrifærni fyrstu tvö árin eftir missi, sérstaklega hjá konum. Hins vegar
styðja niðurstöður okkar ekki niðurstöður fyrri rannsókna sem benda til
aukinnar áhættu heilabilunar eftir makamissi.
E 50 Spilahegðun og algengi spilavanda meðal fullorðinna
íslendinga árið 2011
Daníel Þór Ólason
Háskóla íslands
dto@hi.is
Inngangur: Gerðar hafa verið tvær faraldsfræðilegar rannsóknir á þátt-
töku íslendinga í peningaspilum og algengi spilavanda. Niðurstöður
beggja rannsókna sýndu að meirihluti þjóðarinnar spilaði peningaspil
og var algengi spilavanda það sama bæði árin, eða 1,6%. I þessari rann-
sókn er greint frá niðurstöðum nýrrar faraldsfræðilegrar rannsóknar
sem gerð var árið 2011, en meginmarkmið hennar er að kanna hvort
breytingar hafi orðið á spilahegðun og algengi spilavanda síðan árið
2007.
Efniviður og aðferðir: Könnunin var gerð í síma og byggðist á til-
viljunarúrtaki 3227 íslendinga á aldrinum 18 til 70 ára, úr Þjóðskrá. Svör
fengust frá 1887 þátttakendum, 888 körlum og 999 konum. Svarhlutfall
var 61,8%.
Niðurstöður: Niðurstöður sýna að um 76% fullorðinna íslendinga
spiluðu peningaspil og voru vinsælustu peningaspilin lottó, flokka-
happdrætti, skafmiðar, póker og spilakassar. Samanburður á spilahegð-
un milli rannsókna sýnir að þátttaka í peningaspilum var mest árið 2011.
Algengi hugsanlegrar spilafíknar rejmdist 0,8% (0,5%-l,4%) og algengi
verulegs vanda vegna þátttöku í peningaspilum 1,7% (l,2%-2,4%). Um
2,5% þjóðarinnar töldust því eiga við spilavanda að stríða. Samanburður
á niðurstöðum rannsókna sýnir að fleiri áttu við spilavanda að stríða
árið 2011 en árin 2005 og 2007.
Alyktanir: Almennt séð hafa orðið allnokkrar breytingar á spilahegðun
landsmanna. Almenn þátttaka í peningaspilum hefur aukist töluvert
frá árinu 2007 til 2011, þá helst í Iottó, póker og bingó. Samanburður á
algengi líklegrar spilafíknar og spilavanda fyrir síðustu 6 ár bendir til
að algengi líklegrar spilafíknar og spilavanda sé meira árið 2011 en var
árin 2005 og 2007.
E 51 Áhættuþættir og heilsa á meðgöngu hjá mæðrum sem hafa
orðið fyrir kynferðisofbeldi
Agnes Gísladóttir', Bernard Harlow2, Berglind GuðmundsdóttirU4, Ragnheiður
Bjamadóttir5, Eyrún Jónsdóttir*, Thor Aspelundw, Sven Cnattingius7, Unnur Anna
Valdimarsdóttir1,8
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ, 2University of Minnesota School of Public Health, Dpt
Epidemiology, Minneapolis, 3sálfræðideild HÍ, 4Neyðarmóttöku vegna nauðgana og áfallamið-
stöð og 5kvennadeild Landspítala, 6Hjartavernd, 7Unit of Clinical Epidemiology, Karolinska
Institutet, Stokkhólmi, 8Dpt Epidemiology, Harvard School of Public Health, Boston
agnesg@hi.is
Inngangur: Kynferðisofbeldi getur haft langvarandi áhrif á heilsu brota-
þola. Markmið rannsóknarinnar var að skoða hvort mæðrum sem urðu
fyrir kynferðisofbeldi á unglings- eða fullorðinsaldri sé hættara við að
vera með áhættuþætti eða lakari heilsu á meðgöngu síðar á lífsleiðinni,
samanborið við mæður sem ekki urðu fyrir slíku ofbeldi.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin byggði á samtengingu gagnagrunna
og gagnaöflun úr mæðraskrám. í útsettum hópi (exposed) voru konur
sem leituðu til Neyðarmóttöku vegna nauðgana á Landspítala 1993-
2008 og fæddu barn/böm eftir ofbeldið til apríl 2011 (n=925). Mæður
sem höfðu ekki leitað til Neyðarmóttöku mynduðu óútsettan hóp (non-
exposed) og voru valdar af handahófi úr Fæðingaskrá (n=1772). Poisson
-aðhvarfsgreining var notuð til að reikna Prevalence Rate Ratio (PRR)
með 95% öryggisbili (CI).
Niðurstöður: Þegar tekið hafði verið tillit til aldurs og fyrri bameigna
voru útsettar mæður líklegri en óútsettar til að reykja (PRR=2,51; CI
2,12-2,96), neyta vímuefna (PRR=6,85; CI 2,38-19,72) og vera með lík-
amsþyngdarstuðul (BMI) >30 við upphaf meðgöngu (PRR=1,31; CI 1,04-
1,64). Ekki var marktækur munur á háþrýstingi eða meðgöngueitrun.
Utsettum mæðrum sem fæddu innan þriggja ára frá ofbeldinu var hætt-
ara við að fá meðgöngusykursýki (PRR=2,59; CI 1,18-5,68) en óútsettum
mæðmm. Þegar leiðrétt hafði verið fyrir BMI að auki reyndist munurinn
ekki tölfræðilega marktækur (PRR=1,91; CI 0,68-5,40).
Alyktanir: Niðurstöðurnar gefa til kynna að útsettar mæður séu líklegri
en óútsettar til að vera með ýmsa áhættuþætti á meðgöngu. Auk áhrifa á
heilsu móðurinnar geta þessir þættir haft áhrif á heilsu ófædda bamsins.
Brýnt er að veita viðeigandi stuðning í mæðravemd á þessum mikil-
væga tíma og ætla má að tilvísun í sérhæfða áfallameðferð geti verið
þörf.
26 LÆKNAblaðið 2013/99