Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 14

XVI VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 73
yngstu aldurshópum, endurfyllingar í þeim elstu. Ekki var skýr munur
milii aldurshópa hvað tannátulaus vandamál varðar. Tengsl voru milli
starfsreynslu tannlæknis og þessara þriggja ástæðna fyrir gerð fyll-
inga. Algengustu ástæður fyrir endurfyllingum voru sekunder tannáta
(45,6%), brotnar og horfnar fyllingar (38,3%), mislitun (5,8%) og aðrar
ástæður (10,2%). Tengsl voru milli kyns sjúklings og ástæðu endurfyll-
ingar. Marktækt fleiri mislitanir greindust hjá konum og fleiri brotnar
eða horfnar fyllingar hjá körlum (p<0,001). Ekki reyndust tengsl milli
ástæðu endurfyllingar og kyni tannlæknis (p=0,127). Ekki reyndist
fylgni milli aldurs sjúklinga og starfsaldri tannlæknis (Pearsons r=0,19).
Ályktanir: Hlutfall upphafsfyllinga og endurgerðra fyllinga hefur lítið
breyst. Árið 1983 voru endurgerðar fyllingar 47,3%, en 47,6% árið 2000.
Sekunder tannáta var 48,6% árið 1983 en 43,7% árið 2000. Brotnar eða
horfnar fyllingar voru 35,0% 1983 en 28,0% árið 2000. Ekki voru tengsl
milli ástæðu endurfyllingar og kyns tannlæknis árið 2000 frekar en nú.
E 11 Ending bráðabirgða viðgerða eftir kúspabrot
Sigfús Þór Elíasson, Svend Richter
Tannlæknadeild Háskóla íslands
sigfuse@hi.is
Inngangur: Nokkuð algengt er að kúspar brotni utan af stórum amal-
gam-fyllingum í jöxlum. Slík brot eru fremur vandamál hjá eldra fólki
sem oft hefur ekki getu á varartlegri og kosnaðarsamri meðferð. í sér-
stökum tilfellum getur því verið gott að geta gripið til efna og aðferða
sem á einfaldan hátt má nota til að bæta skaðann, að minnsta kosti
til styttri tíma. Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna nothæfi og
endingu bráðabirgðaviðgerða á amalgam-fyllingum með plastblendi
þar sem kúspur hefur brotnað.
Efniviður og aðferðir: Leitað var eftir tilfellum þar sem kúspur hafði
brotnað utan af amalgam-fyllingum sem að öðru leyti virtust í lagi.
Þátttakendur voru á aldrinum 41-82 ára. Einn tannlæknir (SÞE) gerði
allar fyllingamar á einkatannlækningastofu. Ekki var notuð deyfing né
gúmmídúkur. Hvorki tönn né amalgam var snert með bor og 15 mín.
áætlaðar fyrir hverja fyllingu. Gert var við skaðann með Clearfil SE bond
og Tetric Ceram og meðferð efnanna samkvæmt leiðbeiningum fram-
leiðenda. Fyllingamar vom fágaðar með X-fínum demöntum, Sof-Lex
skífum og sandpappírsræmum og Enhance bollum.
Niðurstöður: Við skoðun sjúkraskráa fundust 26 tilfelli þar sem fylling
var sett í tennur fyrir fimm árum eða fyrr. Þrjár tennur höfðu verið
krýndar að ósk sjúklinga, þannig að 23 tennur komu til skoðunar. Metið
var hvort fylling væri til staðar og nothæf. Eftir eitt ár höfðu tvær fyll-
ingar tapast, önnur eftir tvö ár og sú fjórða eftir fjögur ár. Eftir 5 ár vom
því 19 fyllingar af 26 í lagi eða 83%.
Ályktanir: Kúspabrot utan af amalgam-fyllingum má lagfæra, að
minnsta kosti til bráðabirgða, með tveggja þátta sjálfætandi bindiefni og
plastblendi. Slík meðferð gæti einnig hentað „sérstökum" sjúklingum,
svo sem veikburða öldruðum og sjúkum sem illa þola lengri hefð-
bundna meðferð.
E 12 Áhrif mismunandi yfirborðsmeðferða og bindiefna á við-
gerðarstyrk plastblendis mælt með pTBS
Sigfús Þór Elíasson', Jon E. Dahl2
'Læknagarði HÍ, 2NIOM, Nordic Institute of Dentai Materials, Osló
sigfuse@hi.is
Inngangur: Á síðustu árum hefur plastblendi að mestu komið í stað
amalgams í jaxlafyllingum. Tilgangur þessarar pTBS rannsóknar er að
bera saman áhrif þykktar bindiefnis á bindistyrk milli gamals og nýs
plastblendis og áhrif þeirra þriggja yfirborðsmeðferða sem oftast eru
ráðlagðar.
Efniviður og aðferðir: Þrjátíu og sex sívalningar, 10 mm í þvermál og 6
mm á hæð voru útbúnir úr Tetric Evo Ceram plastblendi. Sívalningarnir
voru geymdir í vatni í tvær vikur og síðan dýft 5000X milli 5 og 55"C
vatnsbaða í sjálfvirkri vél. Fjórir helmingi hærri stautar voru útbúnir
sem viðmið. Stautamir 36 voru slípaðir á prófunarenda með silicon
carbide sandpappír #320 og skipt í þrjá hópa: 1) yfirborð óbreytt; 2)
yfirborð sandblásið með Cojet; 3) yfirborð silane borið. Hverjum hópi
var síðan skipt frekar í þrennt eftir bindiefnum: a) Adhese One, b)
Clearfil SE og c) Scotchbond MP. Að lokinni yfirborðasmeðferð og
notkun bindiefnis var stauturinn viðgerður með Tetric Evo Ceram.
Allir stautarnir voru síðan hitaðir og kældir aftur 5000X og geymdir
í vatni í viku til viðbótar. Sívalningamir vom síðan sagaðir langsum
í 1,1 x 1,1 mm stauta í sjálfvirkri sög og komið fyrir í Loyds togpróf-
unarvél sem mældi styrkleika límingar í N og pTBS reiknað í MPa.
Niðurstöður: Viðmiðrmarstautar sýndu pTBS 54,5MPa. Af viðgerðum
fékk hópur 3b (sílan+Clearfil) hæsta gildið 49,9 eða 91,5% af heilu óvið-
gerðu plastblendi. Næst kom 2b (Cojet+Clearfil) 43,2MPa. Lakast kom
hópur lc út (sandp.+Scotchb.) 26,4MPa, eða 48,4% af viðmiðunarstyrk.
Tölfræðileg greining milli hópa miðað við p<0,05 sýndi eftirfarandi: við-
miðunarhópur>3b>2b=3a=2a=lb>2c=3c>la=lc.
Ályktanir: Þykkt á bindiefnislagi virðist hafa áhrif á pTBS milli gamals
og nýs plastblendis. Bis-Sílan og sandblástur Cojet virðist auka verulega
bindistyrk.
E 13 Helstu sjúkdómar í eldisminkum árin 2007-2012
Ólöf G. Sigurðardóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
oiof@hi.is
Inngangur: Krufningar á eldisminkum hafa farið fram á Keldum síðan
snemma á 8. áratug 20. aldar. I erindinu verður farið yfir helstu sjúk-
dóma sem greindust árin 2007-2012.
Efniviður og aðferðir: Yfir 370 minkar hafa verið krufðir á Keldum
síðastliðin 5 ár. Flest dýranna hafa verið innflutt og komið úr einangrun.
Greiningar á sjúkdómum fara fram við krufningu, vefjameinafræði,
sýklaræktun og mótefnamælingar.
Niðurstöður: Nær allir sjúkdómar sem greindust í minkum hafa
verið vel þekktír. Bakteríusýkingar eru algengastar, einkum þvag-
færasýkingar. Ymsar bakteríur valda þvagfærasýkingu, meðal annars
Staphylococcus sp. og E. coli. Öðru hvoru hefur lungnafár komið upp á
búum, en það er mjög alvarleg lungnasýking af völdum Pseudomonas
aeruginosa og sá eini í flokki alvarlegra smitsjúkdóma sem greinst
hefur í minkum undanfarin ár. Viðbrögð við sjúkdómnum er bólu-
setning með bóluefni framleitt á Keldum. Haustið 2010 greindist
smitandi fótasár í fyrsta skipti hér á landi, en orsök sjúkdómsirts
er óþekkt. Sjúkdómurinn er sársaukafullur en veldur sjaldnast
dauða. Talið er að sjúkdómurinn hafi komið með innfluttum dýrum.
Síðsumars 2011 greindist Clostridium baratii blóðsýking í minkum.
Uppruni sýkingarinnar er óþekktur og hefur sýkingin ekki verið greind
í minkum áður. Þessi baktería hefur í örfáum tilfellum valdið blóðsýk-
ingu í fólki. Efnaskiptasjúkdómurinn sem veldur fitulifur er algengur
í minkum. Einnig er ónæmissjúkdómurinn mýlildi nokkuð algengur í
minkum.
14 LÆKNAblaðið 2013/99