Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Qupperneq 19

XVI VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 73
hlutfallslegu rúmmáli heilavefs, spá eimmgis hvítavefsbreytingar fyrir
um hreyfingu (beta=-0,12; p=0,008) og rúmmál hvíts heilavefs fyrir um
kyrrsetu (beta=-0,12; p=0,044).
Ályktanir: Hlutfallslegt heildarrúmál heilans og rúmmál hvítavefs-
breytinga spá fyrir um hreyfingu hjá öldruðum og hlutfallslegt rúmmál
hvíts heilavefs spáir fyrir um kyrrsetu.
E 27 Tengsl mjólkurneyslu á mismunandi æviskeiðum við bein-
heilsu aldraðra
Tinna Eysteinsdóttir', Þórhallur I. Halldórsson1, Inga Þórsdóttir1, Ingibjörg
Gunnarsdóttir2, Gunnar Sigurðsson3, Tamara B. Harris, Vilmundur Guðnason3,
Laufey Steingrímsdóttir2
'Rannsóknastofu í næringarfræði við HÍ og Landspítala, Tnatvæla- og næringarfræðideild,
heilbrigðisvísindasviöi HÍ, 3Hjartavemd, 4!æknadeild HÍ, 5Landspítala, 6Laboratory of Epidem-
iology, Demography and Biometry, IRP, National Insdtute of Aging, Bethesda, BNA
tinnaeys@hi.is
Inngangur: Rannsóknir benda til þess að mjólkurneysla á lífsleiðinni
tengist beinheilsu á efri árum þótt ekki sé ljóst hvaða æviskeið skipti þar
mestu máli. Fyrri rannsóknir hafa nánast eingöngu beinst að konum.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna tengsl mjólkumeyslu karla
og kvenna á unglingsárum (14-19 ára), á miðjum aldri (40-50 ára) og nú-
verandi neyslu aldraðra við beinþéttni í mjöðm.
Efniviðurogaðferðir:RannsókninbyggirágögnumÖldmnarrannsóknar
Hjartaverndar um fæðuneyslu, lífshætti og beinþéttni 4.798 karla
og kvenna, meðalaldur 76 ár. Mjólkumeysla á þremur æviskeiðum
var metin með gildismetnum spumingalista. Beinþéttni í vinstri
lærleggshálsi var metin með magnákvarðandi sneiðmyndatöku (QCT).
Samband beinþéttni og mjólkurneyslu fyrr og nú var metið með fjöl-
víðri aðhvarfsgreiningu. Leiðrétt var fyrir aldri, líkamsþyngdarstuðli,
hreyfingu, lýsis- og áfengisneyslu og niðurstöður birtar sem munur í
beinþéttni milli neysluhópa (D z-gildi).
Niðurstöður: Bæði karlar og konur sem neyttu mjólkur >l/dag á allri
lífsleiðinni voru með hærri beinþéttni á efri ámm en þeir sem neyttu
mjólkur sjaldan eða aldrei. Sterkust tengsl fundust fyrir mjólkumeyslu
á miðjum aldri hjá báðum kynjum (Z-gildi 0,20 hjá konum, 0,21 hjá
körlum). Tengsl mjólkumeyslu á unglingsárum og beinþéttni aldraðra
voru jákvæð en ekki marktæk, og tengsl mjólkurneyslu á efri árum við
beinþéttni voru eingöngu marktæk hjá konum.
Ályktanir: Mjólkurneysla á lífsleiðinni tengist hærri beinþéttni í mjöðm
á efri ámm hjá báðum kynjum. Sterkustu tengslin eru fyrir mjólkur-
neyslu á miðjum aldri. Munur á beinþéttni eftir mjólkumeyslu virðist
vera af stærðargráðu sem getur skipt máli fyrir lýðheilsu og brotahættu í
mjöðm aldraðra. Ástæða er til að beina rannsóknum og forvömum gegn
beinþynningu að báðum kynjum.
E 28 Næring og efnahagsþrengingar í kjölfar bankahruns
Laufey Steingrímsdóttir1, Hrund Valgeirsdóttir1, Þórhallur I. Halldórsson1,
Ingibjörg Gunnarsdóttir1, Hólmfríður Þorgeirsdóttir2
'Rannsóknastofa í næringarfræði Landspítala og matvæla- og næringarfræðideild HÍ, 2Embætti
landlæknis
laufey@hi.is
Inngangur: Rannsóknir hafa sýnt að erfiðleikar við að ná endum saman
jukust í kjölfar bankahruns á Islandi. Lágar tekjur og efnahagserfið-
leikar geta haft áhrif á mataræði og hollustu fæðunnar. Tilgangur þess-
arar rannsóknar var að kanna hvort erfiðleikar við að ná endum saman
tengdust lakari hollustu og gæðum fæðisins á íslandi.
Efniviður og aðferðir: Niðurstöður voru unnar úr gögnum Lands-
könnunar á mataræði 2010/2011. Þátttakendur voru 680 konur og 632
karlar á aldrinum 18-80 ára, heildarsvömn 68,6%. Mataræði var kannað
með tvítekinni sólarhringsupprifjun ásamt spumingum um lýðfélags-
lega þætti. Fimm svarmöguleikar voru við spurningunni um hversu
auðvelt eða erfitt fólk ætti með að ná endum saman. Neysla næringar-
efna og matvæla hópanna var borin saman og reiknuð með lógistískri
aðhvarfsgreiningu.
Niðurstöðun Átta prósent svarenda taldi sig eiga mjög erfitt með að
ná endum saman en 18% frekar erfitt. Samsvarandi hlutföll meðal
öryrkja voru 26% og 32% og meðal atvinnulausra 28% og 28%. Þeir sem
áttu mjög erfitt með að ná endum saman (N=106) borðuðu marktækt
minna af ávöxtum, grænmeti og grófu brauði, en meira af sykruðum
gosdrykkjum borið saman við hina sem áttu auðvelt með það (N=582).
Leiðrétt var fyrir aldri, kyni og menntun. Hlutfall viðbætts sykur var
10,1% heildarorku hjá þeim sem áttu mjög erfitt, en 8,5% hjá hinum sem
áttu auðvelt með að ná endum saman (P=0,01). Ekki fannst munur á
neyslu fitu eða próteina milli hópanna.
Alyktanir: Erfiðleikar við að ná endum saman tengjast lakari hollustu,
miðað við ráðleggingar um mataræði. Ástæða er til að rannsaka frekar
samband félagslegrar og efnahagslegrar stöðu og fæðuvals. Leita þarf
leiða til að koma í veg fyrir að bágur efnahagur fólks leiði til ójafnræðis
til heilsu vegna óheilsusamlegs mataræðis.
E 29 Faraldsfræði og einkenni heiladingulsæxla á íslandi 1955-
2010
Tómas Þór Ágústsson1-2, Tinna Baldvinsdóttir', Paul Carroll2, Rafn Benediktsson2
'Innkirtla- og efnaskiptasjúkdómadeild Landspítala, 2Dpt of Diabetes and Endocrinology,
Guy's and St Thomas' NHS Foundation Trust, London
tomas.agustsson@btinternet. com
Inngangur: Fáar yfirgripsmiklar eða tæmandi rannsóknir hafa verið
gerðar á faraldsfræði heiladingulsæxla. Við höfum safnað nákvæmum
upplýsingum um öll heiladingulsæxli á íslandi frá 1955 í gagnagrunn
sem veitir einstakt tækifæri til að lýsa þeim í vel skilgreindu þýði heillar
þjóðar yfir langt tímabil.
Efniviður og aðferðir: Þetta er afturskyggn lýsandi rannsókn.
Gagnagrunnur var uppfærður til ársins 2010. Þýðinu var skipt í þrjá
jafnstóra hópa eftir dagsetningu greiningar. Til að meta einkenni og
eiginleika voru kynjahlutföll, tegund, stærð æxlis og einkenni borin
saman á mismunandi tímabilum. Heimili einstaklinga var staðsett á
korti af íslandi.
Niðurstöður: Alls fundust 392 einstaklingar, 165 karlar og 227 konur.
Þrjú hundruð og tuttugu eru á lífi og er algengi því 0,1%. Miðgildi ald-
urs var 44,4 ár. Algengustu æxlin voru óstarfandi, 43% og prólaktínóma,
40,1%, 11,2% höfðu acromegaly og 5,6% Cushings sjúkdóm. Acromegaly
og Cushings sjúkdómur birtust nær eingöngu með ofseytrun hormóna
en óstarfandi æxli með staðbundnum einkennum, við hærri aldur og
af tilviljun. Stærri æxli greindust við hærri aldur, voru oftar óstarfandi
og með staðbundnum einkennum. Konur voru yngri með minni æxli
og sjaldnar með staðbundin einkenni. Þegar tímabilin þrjú voru borin
saman var engin markverð breyting á nýgengi stórra æxla en óstarfandi
og tilvinjunaæxli voru algengari seinna. Einstaklingar í fyrsta hópnum
voru yngri.
Ályktanir: Faraldsfræði heiladingulsæxla á íslandi eru svipuð og í
öðrum minni rannsóknum. Algengi er þó litlu hærra og nýgengi fer
vaxandi. Þetta gæti skýrst af auknu aðgengi að myndgreiningu og fyrri
LÆKNAblaðið 2013/99 19