Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 64

XVI VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 73
E 172 Er hátt melatónín-gildi í morgunþvagi verndandi fyrir
krabbamein í blöðruhálskirtli?
Lára G. Sigurðardóttir1’2,3, Sarah C. Markt4, Unnur A. Valdimarsdóttir1'2, Katja
Fall4, Jennifer R. Reider4, Eva Schernhammer4, Charles A. Czeisler4, Lenor Launer5,
Tamara Harris5, Meir Stampfer4, Vilmundur Guðnason2,5, Steven W. Lockley4,
Lorelei A. Mucci1,4
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum og 2læknadeild HÍ, 3Krabbameinsfélag íslands, 4Harvard School
of Public Health, 5Hjartavemd
lara@sessionimpossible. com
Inngangur: Notkun rafmagns að næturlagi gerir mönnum kleift að vaka
á nóttu og sofa að degi. Við slíkar aðstæður raskast lífsklukkan og fram-
leiðsla hormónsins melatóníns minnkar. Tilraunarannsóknir hafa sýnt
fram á að melatónín er öflugt bráavamarefni og hemur krabbameins-
vöxt in vivo og in vitro, meðal annars krabbameinsfrumur í blöðruháls-
kirtli. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna tengsl styrkleika
melatóníns í þvagi við áhættuna á að greinast með krabbamein í blöðru-
hálskirtli (BHKK) síðar á ævinni.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er framsýn tilfellahóprannsókn
sem samanstendur af 1,038 körlum sem á aldrinum 65-96 tóku þátt í
Öldrunarrannsókn Hjartaverndar á árunum 2002-2004. Við mældum
6-sulfatoxýmelatónín í morgunþvagi sem karlamir skiluðu inn þegar
þeir komu í fyrri hluta AGES rannsóknina. Rannsóknarhópnum var
skipt í tvo hluta út frá miðgildi melatónins. Upplýsingar um nýgengi
blöðruhálskirtilskrabbamein voru fengnar hjá Krabbameinsskrá fslands.
Eftirfylgnin náði til loka árs 2009. Tvíkosta aðhvarfsgreining var notuð
til að reikna líkindahlutfall fyrir blöðruhálskirtilskrabbamein með 95%
öryggismörkum. Leiðrétt var fyrir helstu blöndunarþáttum.
Niðurstöður: í rannsóknarhópnum greindust 130 karlar (12,5%) með
sjúkdóminn eftir komu í Öldrunarrannsókn Hjartaverndar. Þeir sem
voru með hátt melatóníngildi vom í marktækt minni áhættu að greinast
með blöðmhálskirtilskrabbamein (HR 0,50; 95% CI 0,31-0,79) og fyrir
langt gengið krabbamein var áhættan enn minni (HR 0,19; 95% CI 0,04-
0,89).
Ályktanir: Fyrstu niðurstöður gefa vísbendingar um að styrkur mela-
tóníns í þvagi hafi tengsl við greiningu á blöðmhálskirtilskrabbameins,
sér í lagi áhættu á langt gengnu krabbameini.
E 173 Fósturskimun á fyrri hluta meðgöngu. Þekking og viðhorf
Ijósmæðra
Helga Gottfreðsdóttir'Hildur Kristjánsdóttir1-2, Sigrún Ingvarsdóttir4
'Námsbraut í ljósmóðurfræði, hjúkrunarfræðideild HÍ, 'Landlæknisembættinu, 'Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins, 4Landspítala
helgagot@hi.ls
Inngangur: Ákvörðun verðandi foreldra um að þiggja eða hafna fóstur-
skimun byggir á flóknu samspili margra þátta, þar sem þekking fagfólks
og viðhorf til skimunarinnar hefur áhrif. Erlendar rannsóknir gefa til
kynna að þekking heilbrigðisstarfsmanna á fósturskimun sé ábótavant.
Viðfangsefnið hefur ekki verið rannsakað áður hér á landi og því mikil-
vægt rannsóknarefni svo hægt sé að þróa og bæta þjónustu við verðandi
foreldra enn frekar á þessu sviði.
Efniviður og aðferðir: Notuð var megindleg aðferð til að nálgast
viðfangsefnið og byggt á lýsandi sniði. í þýði voru allar ljósmæður,
heimilislæknar og fæðinga- og kvensjúkdómalæknar sem sinna með-
gönguvernd á Islandi. Hér eru svör frá ljósmæðrum kynnt en 88 ljós-
mæður fengu senda spurningalista og svöruðu 50 ljósmæður (56,8%).
SPSS tölfræðiforritið var notað við úrvinnslu. Aðallega er notuð lýsandi
tölfræði og fylgnipróf eftir því sem við átti.
Niðurstöður: Nánast allar ljósmæðurnar (98%) vissu að ekki væri hægt
að greina Downs heilkenni með hnakkaþykktarmælingu eða samþættu
líkindamati án frekari rannsókna. Niðurstöðurnar sýndu aftur á móti
að þekking ljósmæðranna á viðmiðunarmörkum og líkum á frávikum
var ábótavant. Um 60% ljósmæðranna hafði þekkingu á jákvæðum og
neikvæðum niðurstöðum úr skimprófum. Helstu hindranir þess að ekki
væri hægt að veita upplýsingar um fósturskimun voru annars vegar að
verðandi foreldrar vildu ekki upplýsingar og hins vegar tímaskortur.
Ályktanir: Rannsóknin gefur til kynna að þekkingu ljósmæðra á fóstur-
skimun snemma á meðgöngu sé ábótavant á sumum sviðum en mikil-
vægt er að þær hafi góða þekkingu á skimuninni til þess að þær geti
veitt verðandi foreldrum fullnægjandi upplýsingar. Jafnframt þarf að
tryggja nægan tíma til umræðu um fósturskimun í meðgönguvernd.
E 174 Óhefðbundnar meðferðir á meðgöngu. Viðhorf og notkun
meðal Ijósmæðra í meðgönguvernd
Margrét Unnur Sigtryggsdóttir, Helga Gottfreðsdóttir
Námsbraut í Ijósmóðurfræði, hjúkrunarfræðideild HÍ
mus1@hi.is
Inngangur: Vísbendingar eru um aukna notkun óhefðbundinna með-
ferða hjá konum á meðgöngu. Bamshafandi konur kjósa einkum að nota
óhefðbundnar meðferðir vegna ábendinga frá ljósmæðmm og einnig
vegna góðrar reynslu af þeim fyrir þungun. Tilgangur þessarar eigind-
legu rannsóknar var að skoða viðhorf og notkun á óhefðbundnum með-
ferðum meðal ljósmæðra í meðgönguvernd og hvað þær ráðleggja skjól-
stæðingum sínum. Markmið rannsakanda var að öðlast dýpri skilning á
hvemig ljósmæður í meðgönguvernd hafa aðlagast breyttum áherslum
bamshafandi kvenna sem vilja í auknu mæli nota óhefðbundnar með-
ferðir á meðgöngu og í fæðingu.
Efniviður og aðferðir: Tekin vom einstaklingsviðtöl við fimm ljósmæð-
ur sem starfa við meðgönguvemd til að kanna viðhorf þeirra, notkun og
ráðleggingar á óhefðbundunum meðferðum fyrir barnshafandi konur.
Innihaldsgreining var notuð til að greina niðurstöður.
Niðurstöður: Niðurstöður sýndu jákvæð viðhorf ljósmæðranna, notk-
unin og ráðleggingar á óhefðbundnum meðferðum var mikil og þeim
fannst almennt góður árangur af því sem þær notuðu eða ráðlögðu. Ólík
viðhorf samstarfsstétta í starfsumhverfi þeirra þótti ekki truflandi en
alhliða einföldun í klínískum leiðbeiningum á afstöðu til óhefðbundinna
meðferða í meðgönguvemd fannst þeim neikvæð og hamlandi. Þær
vildu allar sjá meiri notkun óhefðbundinna meðferða fyrir bamshafandi
konur.
Ályktanir: Meðgangan felur í sér margþættar breytingar á andlegri og
líkamlegri líðan. Samkvæmt rannsóknum sækir meirihluti barnshafandi
kvenna í óhefðbundnar meðferðir til að fyrirbyggja eða milda með-
göngutengda kvilla. Þekking og viðhorf ljósmæðra þarf að þróast í takt
við þessar áherslubreytingar.
E 175 Áhrif fylgjupróteins 13-eclampsíns á æðakerfi legsins í
þunguðum rottum
Sveinbjörn Gi/.urarson', Berthold Huppertz2, George Osol3, Jón Ólafur
Skarphéðinsson4, Maurizio Mandala5, Hamutal Meiri6
'Lyfjafræðideild HÍ, 'Institute of Celi Biology, Histology and Embryology, Med. University of
Graz, 3Dpt Obstetrics, Gvnecol & Reproduct Sci, Univ Vermont College Med, Burlington, BNA,
4Lífeðlisfræðistofnun HI, 5Dpt Cellular Biology, University of Calabria, Ítalíu, 6Galilee Fac Med
Safed, Bar Ilan University, ísrael
sveinbj@hi.is
64 LÆKNAblaðið 2013/99