Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Qupperneq 40

Tímnrit Máls og menningar
að um hvað sé Hst og endist ýmsum
tóm til að flækja saman úr þvílíkum
hugleiSingum alldulúSugar og þoku-
kenndar ályktanir sem hinir einfald-
ari taka fyrir vizku. En vizkan er í
eSli sínu einföld eins og barnsandlit
— einnig listin. Hún er of einföld til
þess aS okkur takist aS húa til um
hana mærSarformúlu. Hana má ein-
faldlega þekkja af ákveSnum ein-
kennum sem hún ber. Eitt hiS aug-
ljósasta er aS hún endurspeglar hug-
arheim skapara síns, höfundar. ÞaS
hafa menn vitaS lengi og viSurkennt
og jafnvel gert úr öfgafulla teóríu
sem segir aS list sé ekkert annaS en
sjálfstjáning. Hins vegar hafa menn
trauSIa vitaS og því síSur viSurkennt
aS höfundur, t. a. m. leikrits, er aldrei
sá einn sem ritar og setur nafn sitt
undir, heldur er þaS afkvæmi alls
þess þjóSfélags sem höfundur sækir
lil vit sitt og tilfinningar, og endur-
speglar þann heim því skýrar sem
höfundur er snjallari, þaS er: hefur
lagt meiri rækt viS aS horfa opnum
augum út í þá veröld sem fæddi hann.
í listaverki birtist ekki einungis snilli
eins manns heldur og reynsla kyn-
slóSa. Uppeldi ogsögulegarþjóShefS-
ir fstundum líka hleypidómar) skapa
í hug okkar þau ídeöl manna og
kvenna sem viS síSan berum fyrir
brjósti í listinni. Frá þjóSlegum kar-
akter, þeim sem hezt birtist í þjóS-
vísunni, kemst enginn listamaSur
langt, og þaS er yfirleitt barátta viS
vindmyllur ef listamaSur ætlar sér út
af þeim grunni. Þannig lifa í öllum
góSum íslenzkum skáldskap persóna
sem hæfir landsins náttúru: stríSs-
maSur og skáld hversdagsins, atall
viS vinnu sína, ódrepandi í baráttu
sinni (þótt stundum virSist vonlaus)
og einarSur í sannleiksleit sinni og
sjálfstæSisbaráttu. Mundi t. a. m.
nokkur vilja halda því fram aS Hall-
dór Laxness hafi „búiS til“ persónur
sínar? ísland hefur veriS aS skapa
þær í þúsund ár. Þær eru einskonar
þjóSvísa. Og þjóSvísan er hinn eilífi
vegvísir allra sannra meistara skáld-
listarinnar í öllum löndum, því aS
hún er frægS af kynslóSum og ber
því meS sér þaS sem sameinar hugi
manna. ViS verSum aS kveSja séní-
dýrkunina og ganga til samstarfs viS
annaS fólk á grundvelli þjóSvísunnar
sem allir skilja. Sú kenning er enn í
tízku aS maSurinn sé alltaf einn.
HvaS sem satt kann aS vera í því, sé
um aSgerSalausan mann aS ræSa, þá
er þó liitt alveg víst aS maSurinn
gerir ekkert einn, —- allra sízt í leik-
húsi.
Leikhús er ekki dularfull álfahöll
af öSrum heimi, heldur eitt af húsum
borgarinnar og greinist frá öSrum
húsum á því aS þaS vill segja frá því
sem er í raun og veru, en ekki viSur-
kenna þaS sem bara sýnist vera. ÞaS
gegnir því aSeins hlutverki sínu aS
þaS haldi sterkum og sívakandi tengsl-
um viS þau skapandi og stríSandi öfl
134