Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Page 41

sem umkringja það og kunni að velja
sér lífsnæringu þar af. Og þá ekki
aðeins „eitthvað nýtt“ helclur einmitt
það nýja sem vaxtarkraftur er í, jafn-
vel þótt þeir safar kunni að vera hin-
ir beiskustu. Krónan á harðgeru
hirkitré menningar okkar deyr ef hún
ætlar að lifa eftir fyrirmynd rauðvið-
arins ameríska og afneitar rótum
þeim sem færa henni næringuna og
jarðveginum sem allt tréð stendur í.
Leikhús kemst ekki hjá jrví að taka
afstöðu til þjóðfélagsmála og þeirra
stefna sem þar eru uppi, þar eð af-
staða þjóðar í pólitík, trú, uppeldis-
málum o. fl. ýmist gerir að örva eða
hefta það sem leikhúsi ber að rækta:
mannlífsskilning og skapandi hugsun.
Þá ríður á að láta ekki ginnast til
undansláttar í allar áttir segjandi:
„Allt er gott og allt er líka vont“ og
reyna að slá forsendur til gagnrýni
úr höndum manna með jrví að sýna
þeim sitt beinið af hverri tíkinni, eða
þá einungis að velja þá afstöðu sem
helzt verður fyrirgefin af fjöldanum
í svipinn, því viðhorfið getur orðið
hreytt á morgun. Þá afstöðu ber að
taka sem mestur vaxtarbroddur og
vit er í, ])á afstöðu sem er róttæk og
krefst framfara.
Sósíalisminn vinnur nú heiminn
leynt og ljóst. Jafnvel í löndum þar
sem meirihluti manna hrekkur í kút
sé nafn hans nefnt fara vinnubrögð,
þjóðfélagshættir og mannleg sam-
skifti æ meir að forspá sósíalista, en
Nýtt leikhús
einstaklingshyggja, trú og svartigald-
ur hverfa í aldanna móðu. Vísinda-
menn fara hér á undan. Menn eru
komnir yfir það að þurfa endilega
að hafa einkaleyfi á þeim uppfinning-
um sem J)eir gera. Þeim hefur skilizt
að enginn einn maður gerir uppfinn-
ingu að gagni. Enginn getur sagt hver
fann upp eldflaugina. Hún er ávöxtur
af samvirkni fjölda háskóla og þús-
unda vísindamanna sem þess utan
gera sér Ijóst að án milljóna verka-
manna og fylgis stjórnmálamanna
hefðu þeir aldrei getað sent á loft
neitt geimfar.
Áður fór þróun mannsins sem líí-
veru fram einstaklingsbundið, þróun
frá apabróður með stóran maga og
lítinn heila til manns með lítinn maga
og stóran heila til að hugsa með. Nú
virðist þessari einstaklingsþróun lok-
ið. í tvö þúsund ár hefur enginn ein-
staklingur komið fram með meiri
hæfni til að hugsa en t. a. m. Aristó-
teles, né heldur með styrkari likama
en íþróttamenn þeirrar tíðar. Fram-
farir nútímans byggjast á því að
þekking og reynsla hafa tekið að
safnast. Sambönd hafa aukizt manna
á meðal jjannig að reynsla eins berst
óðara út um heiminn og er hagnýtt
af öðrum en deyr ekki með honum.
Samvirkni hefur aukizt og samhjálp,
því að menn sjá orðið betur en áður
í slíku eigin gróða. Gamla máltækið,
eins dauði er annars brauð, er að
ganga úr sér. Til eru jafnvel menn
135