Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Blaðsíða 45

og vitni um tilfinningalíf sem er hæp-
ið í hæsta máta. Þau rugla sönnum
og stórbrotnum tilfinningum sem
speglast í skáldskap aldanna saman
við sínar eigin, falskar, reikular og
þandar. Þessháttar tilfinningar er að
sjálfsögðu réttast að láta ekki koma
fram í birtu heilbrigðrar skynsemi.
Og það sem þeir kalla skynsemi er
engin skynsemi ef hún setur sig upp
á móti voldugum tilfinningum. Þessir
aðilar, skynsemi og tilfinning, eru
nú, á lokaskeiði kapítalismans, komn-
ir í illvíga og óleysanlega andstöðu
hvor við annan.
Hin rísandi stétt, og þeir sem herj-
ast við hennar hlið, meðhöndla aftur
á móti tilfinning og skynsemi sem
mikla og frjóa krafta er sameflast.
Tilfinningarnar knýja okkur til að
beita skynseminni til hins ýtrasta og
vitið hreinsar tilfinningar okkar ...
Enginn sem les þessar tilvitnanir
skyldi ætla að þar sé komin öll kenn-
ing Brechts, né heldur að í þessu
yfirliti felist allt sem leikhúsi okkar
tíma á íslandi kemur við. Veiga-
mestu atriðin eru þó Ijós:
Leikhús á að vera gerandi, sem
þýðir að það leitast við að breyta
heiminum en ekki aðeins að þola
hann. Það tekur krítiska afstöðu til
allra hluta, er felur í sér að það gerir
alltaf ráð fyrir öðrum möguleika og
hetri.
Það má einnig setja dæmið upp á
Nýtt leilchús
annan hátt, segja að leikhús sé fyrst
og fremst skemmtun, aðferð til að
dreifa huganum. En allt ber að sama
brunni. Nútímamaðurinn dreifir hug-
anum á annan hátt en til forna. Við
getum ekki skemmt okkur við bar-
daga milli vopnlausra manna og
hungraðra ljóna eins og Rómverjar
hinir fornu. Ekki heldur við að leika
á náungann og hafa aumingja fyrir
fífl, eins og tíðkaðist á tímum Elísa-
betar. Við höldum að við getum
skemmt okkur við blúndur og ganer-
ingar svo sem var fyrir aldamót eða
útaustur á sexúellu instinkti sem tíðk-
aðist meðan Freud var guð. En í
raun og veru förum við alltaf hálf
skömmustuleg út af slíkum sýningum,
af því við vitum að ekkert af þessu
á við lengur, lífið hefur leitt fram
nýjan og sterkari sannleik. Þessar
skemmtanir eru sprottnar af úreltum
lífsviðhorfum, heimspeki sem er
dauð eða á leið fyrir stapann. Nú-
tímamaðurinn finnur skemmtan og
nautn í því að skoða rök tilverunnar
og samfélags síns, og þar eð hann
liefur mjög verið ginntur vill hann
fá að vita sannleikann. Þessvegna
gerir nútíminn kröfur til leikhúss
sem er skipað vel upplýstu fólki með
yfirsýn yfir veröldina og einurð til
að rannsaka víðáttur mannlegra sam-
skifta og segja sannleikann um þau,
af slíkri leikni að það verði áhorf-
endum skemmtileg opinberun.
Þá er það eitt mál öðrum framar
139