Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Page 49

Nýlt leikhús
ber hæst „vandamál“ ljósabeitingar,
andlitshreyfinga og sviðshreyfinga.
Albezt þykir þó að leikrit sé ekki
um neitt, það sé bara það sjálft!
betta er hugtak sem menn skjóta sér
á bak við til þess að þurfa ekki að
standa við það sem í leikritinu er
skrifað, því að það brýtur ósjaldan
í bág við yfirlýstar „skoðanir“ gest-
gjafans og vina hans. Komist upp að
listamaður taki afstöðu er fjandinn
laus. Það er sagt að slíkt trufli
„frjálsa listsköpun“. En í raun og
veru er hér falinn ótti við að lenda
öfugu megin, ef eitthvað skyldi bera
óvænt að höndum í þjóðfélaginu.
Þessvegna leitast menn við af fremsta
megni að vera hlutlausir, umburðar-
lyndir og mannúðlegir, og fyrir alla
muni, ef þeir hafa eitthvert skoðunar-
korn, að villa á sér heimildir, lita
sjóinn eins og kolkrabbinn. Prestar
látast vera bítladýrkendur eða bítla-
dýrkendur prestar; vísindamenn, ma-
teríalistar, þykjast trúa á guð; morg-
unblaðsmenn gæla við þá hugmynd,
til vonar og vara, að þeir séu nú eig-
inlega sósíalistar; listdómarar, sósíal-
istar, gera harðasta hríð að skoðana-
bræðrum sínum til þess að enginn
fari nú að halda að þeir séu hlut-
drægir í listum; S. A. M. skrifar í
Morgunblaðið. Leikhúsið þorir
hvergi hendi að drepa á hitamál dags-
ins, en heldur sig við afturgöngur frá
liðnum öldum eða avantgardisma
avantgardismans vegna og sitt beinið
af hverri tíkinni í „frjálslyndisskyni“.
Burðarás þess er stælingar á erlend-
um kvikmyndum, viðburður ef sést
flutt heilbrigð hugsun sem eitt-
hvað á skylt við andlegt líf Islend-
inga, annarra en smáborgara. Það er
ekki annars völ fyrir þá sem vilja
taka þátt í menningarlífinu en gerast
smáborgarar í hugsun. Uppgerð og
stertimennska ráða mestu um gerðir
manna sem sést bezt á því að engin
alvarleg viðleitni er höfð í frannni
til að efla leikritun. Allir hljóta þó
að sjá að án innlendrar leikritunar
er ekkert þjóðleikhús nema að nafni
til. Fyrst er leikritið. Allt hitt er til
þess að fá það samið og flutt.
Til að sýna betur afstöðu leikhús-
anna vil ég taka sem dæmi tvær af
þeim sýningum sem „hafa lukkazt“.
í mjög svo effektívri sýningu Leik-
félags Reykjavíkur á „Gömlu döm-
unni“ var torráðið íram úr þeirri
gátu, hvað um var að vera í Gullen,
af því að athygli áhorfandans stað-
næmdist við tilfinningalífið í frú
Zachazian og við undrafögur augu
hins afdankaða elskhuga við blágrænt
tunglsljós. Sama sagan var um leikrit
Millers „Eftir syndafallið“ í Þjóð-
leikhúsinu („Beiting ljósa athyglis-
verð“). Þar átti maður fullt í fangi
að fylgjast með gangi mála varðandi
reikningsskil Quentins. Það eitt var
alveg ljóst að leikritið var um „sálar-
lífið“ (sumir héldu nú reyndar að
það væri um sálina í Marilyn). Fólk
143