Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Page 50

Tímarit Máls og menningar
sætti sig vel við þetta, því að það er
í tízku að vera með „sálinni“, sem þó
enginn þykist vita hvað er. Hún er
dularfull. Dulúðardellan nær jafnvel
svo langt að leikarar vitna í stórum
liópum um „reynslu“. Vonandi kem-
ur síðar sá tími að þeir fara þess í
stað að nota sér raunverulega reynslu
annarra manna og afla sjálfum sér
reynslu sem tala mætti og skrifa um
án þess að setja um hana gæsalappir.
Ekki skal dregið í efa að báðir þeir
leikstjórar sem hér eiga hlut að máli
hafi vitað hvað þeir voru með í hönd-
unum. Hinsvegar kann þeim að hafa
láðst að forkasta vondum vana ís-
lenzks leikhúss og nefna hlutina þess
í stað réttum nöfnum.
1 þeim bókmenntum nútímans sem
fremst sækja er undirstaðan misk-
unnarlaus rökhyggja. Þær eru ómeð-
færilegar fyrir leikhúsið, á meðan
dulardella og staðreyndaflótti er að-
aleinkenni á andlegu lífi leikhús-
manna. Þá er t. a. m. hlægilegt að
láta sér detta í hug að sviðsetja
Brecht á íslandi. Aðal Brechts er nak-
inn sannleikur. Þessvegna velur hann
sér episkt form. Brecht var ekki að-
eins leikritahöfundur. Hann var einn-
ig maður sem vissi að hann lifði í
heiminum með öðrum mönnum en
ekki einn. Hann valdi ekki afstöðu
existensíalismans, að umbera heim-
inn eins og hverja aðra pínu sem upp
á hann hefði fallið, heldur barðist
ötulli baráttu til að breyta umhverfi
sínu í æskilegra ástand. Hann er skýr-
asta dæmið í samtíð okkar um hlut-
dræga list. Það þýðir ekkert að grafa
sig í undirheima eftir sannleika
Brechts eða Diirrenmatts. Ekki held-
ur að strika út hjá þeim „alla pólitík“.
Þar með er strikað út það sem leik-
ritið var helgað og um leið gildi
sýningarinnar. Þessir höfundar eru
börn harðrar aldar, fullrar af blekk-
ingum, og þeir krefjast þess að tekin
séu ofan guðvíddar- og sálarsíddar-
gleraugun og horft opnum augum á
heiminn. Brecht var materíalisti,kom-
múnisti og baráttumaður. Hann skrif-
aði leikrit til að sýna meðbræðrum
sínum hitt og þetta sem hann og fleiri
höfðu komið auga á í heiminum og
lionum fannst alþjóð verða að skilja.
Til þess valdi hann framgangsmáta
sem alltaf hefur bezt gagnað áróðurs-
niönnum í listum og er langt frá því
að vera nýr: hinn episka. Þelta er
öll flækjan. Til viðbótar því að skilja
þarf síðan kjark til þess að segja.
Þar stendur hnífurinn oftast í kúnni,
en ekki að Brecht sé „vandleikinn“.
Aðeins enn eitt dæmið um moldviðri
út af aukaatriðum til að skjóta sér
undan sannleika.
Þessi skipulagði flótti frá stað-
reyndum og þessi hroðalega tilgerð
er oftast fóðrað með því að afstaðan
eigi að vera hlutlaus og hugsunin
frjáls. En hlutleysi er ekki til í list ef
betur er að gáð. Jafnvel í setningu
eins og þessari, „ég bý uppi í sveit
144