Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Qupperneq 123

Norslcar bœlcur
og viðureign þeirra við Þjóðverja og norsk
þý þeirra í sinni sveit. Sá sem þessi orð
ritar, hefur ekki lesið margar leynilög-
reglusögur, en á bágt með að trúa að þær
séu margar svo spennandi sem þessi sanna
frásaga af norska sveitapiltinum Gunvald
Tomstad. Hann hafði tekið að sér að senda
bandamönnum loftskeyti um skipaferðir,
og til þess að dyljast sem bezt gekk hann
f norska nazistaflokkinn og var þar brátt
hafinn til metorða, því að bæði var maður-
inn álitlegur og auk þess var ekki um
marga að velja. Ekki átti hann sjö dagana
sæla eftir þetta meðal sveitunga sinna, en
hlutverk sitt lék hann hlífðarlaust. Það
var hann sem á sínum tíma kom skilaboð-
um til bandamanna um ferðir þýzka her-
skipsins „Bismarcks", og munu fregnirnar
af þeim eltingaleik, sem þá hófst, enn vera
í minni þeim íslendingum, sem þá voru
komnir til vits og ára. Að lokum fór svo
sem vænta mátti, að þýzku lögreglufor-
ingjana, vini hans og heimaganga, fór að
gruna að ekki væri allt sem sýndist um
þennan hreingermanska norska sveitadreng
og elsku vin þeirra. En Gunvald hélt leikn-
um áfram þótt honum væri orðið ljóst að
þeir biðu aðeins tækifæris til að standa
hann að verki. Sagan af því hvemig hann
slapp úr greipum þeim mundi þykja ó-
sæmilega ýkt í skáldsögu. (Gyldendal N.
F„ 234 bls., heft kr. 24,50).
En jegers erindringer nefnist endur-
prentun lítils kvers, sem fyrst var prentað
árið 1849 ( hér þó „i en sproglig modernis-
ert utgave ... Málet har vært á gjengi for-
tellingene i lettflytende, moderne riksmál
og samtidig bevare sá meget som mulig av
forfatterens stiltone."). Ilöfundurinn var
Bernhard Herre, ungur kaupmannssonur í
Kristianiu (Ósló), sem fórst af völdum
slysaskots á veiðiferð í skóginum fyrir
norðan bæinn. Eftir lát hans söfnuðu vinir
lians, Asbjprnsen og Welhaven, saman
þessum náttúrulýsingaþáttum hans og létu
prenta í bók ásamt smásögu, sem kunn-
ugir geta lesið úr átakanlega lýsingu von-
lausrar ástar hans sjálfs á Camillu Werge-
land. (Gyldendal N. F„ smábókabrot, 112
bls., með pennateikningum eftir Chrix
Dahl, kr. 12,50).
Vel fer á að nefna næst bók Camillu
Collett (eins og Camilla Wergeland kallað-
ist eftir giftingu). Um hana sagði Hamsun
einu sinni í ræðu um Hinrik skáld, bróður
hennar: „Og slig en spster. Som var saa
stor selv, at hun ikke blev stprre ved at
være Wergelands s0ster.“ Hún telst með
merkiistu rithöfundum Norðmanna á öld-
inni sem leið, og hvert skólabarn í Noregi
kann sorgarsöguna af ástum hennar og
skáldsins Welhavens. Hún var stórglæsileg,
gáfuð og tilfinningarík og hafði barming
fest ást á Welhaven um þær mundir sem
fjandskapur hans og Hinriks bróður henn-
ar logaði upp með heiftúðugum árásum
Welhavens á þann síðarnefnda. Deilur
þessara tveggja stórskálda um skáldskap
og fagurfræði, norska þjóðernisstefnu og
frelsi, árið 1830 og næstu ár, er einn merk-
asti þáttur norskrar bókmennta- og menn-
ingarsögu. Camilla var á milli tveggja
elda, ástin og sömuleiðis listarsmekkur og
lífsskoðanir löðuðu hana að Welhaven, en
liins vegar voru bróðir hennar og faðir,
sem hún virti, dáði og elskaði. Hún leitað-
ist við að milda eða fella úr bitnryrði
þeirra feðga í ritdeilunum, en hlaut litla
þökk fyrir, bæði af þeirra hálfu og and-
stæðingsins, sem hún elskaði. í rauninni
varð hún aldrei örugg um að Welhaven
elskaði hana, þrátt fyrir að hann léti í það
skína við og við. Leiðir þeirra skildi og
bæði giftust síðar. Hún eignaðist góðan
og göfuglyndan mann, sem hvatti hana til
ritstarfa. Hún missti hann eftir nokkur ár,
en hélt áfram að skrifa, og framan af
undir dulnefni.
217