Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Page 128

Tímarit Máls og menningar
Fyrir mörgum árum vaknaði lijá mér
grunur um, að þessi aldursákvörðun kvæð-
isins væri ekki öll með felldu. Hvers vegna
skrifaði Jónas ekki Ferðalok í hina eldri
ljóðasyrpu sína, ef kvæðið var ort sumarið
1828? I handriti er kvæðið að'eins til í
einni gerð frá öndverðu ári 1845 og birtist
í Fjölni sama ár lítið eitt breytt. En það
eru einnig til önnur rök, er mæla gegn því,
að kvæðið sé ort svo snemrna. Eg sé ekki
betur en Jónas noti í þessu kvæði orð,
sem bera mikinn keim af skáldskaparmáli
lleines. En eg tel það öruggt, að hann bafi
ekki kynnzt skáldskap hans fyrr en bann
kom til Kaupmannahafnar.
Það er alkunna, að Fjölnismenn kynnlu
fyrstir Heine fyrir Islendingum í fyrsta ár-
gangi rits síns 1835. Þeir Konráð og Jónas
munu liafa þýtt bina kátlegu báðsögu um
Iiirðfíflið bann Rósa-Knút. Þessa sögu
skrifaði Heine í lokaorð síðasta bindis
Ferðamynda — Die Stadt von Lucca, og
kom bókin út um áramótin 1830—31. Ur
þeirri útgáfu liljóta þeir Jónas og Konráð
að liafa þýtt kaflann í Fjölni.
I Fjölni 1843 birtir Jónas fjórar Heine-
þýðingar: Ganga gullfætt — Steme mit
den goldnen Fiisschen, Þokan yfir vík og
vogi — Der Abend kommt gezogen, Hvítur
í lofti Ijúfu — Das ist eine weisse Möwe,
og Stóð eg úti í tunglsljósi — Durch den
Wald, im Mondenscheine. Kvæðið nr. 2 í
þessari röð er tekið úr Ijóðabálkinum Die
Heimkehr í Buch der Lieder, en öll hin
kvæðin er að finna í Neue Gedichte, sem
koinu út haustið 1844, en Jónas vitnar í
þá útgáfu í handriti sínu frá vetrinum 1844
—1845, er bann þýðir Smákvæði eftir
lleine. En hann þekkti þessi kvæði öll níu
árum áður, því að þau höfðu birzt í skáld-
ritasöfnum Heines, þeim er bera nafnið
Salon I. og II. og komið höfðu út á árunum
1834 og 1835. Til er heimild í Kaupmanna-
höfn um áhuga Jónasar á skáldskap Heines.
Hann liefur skrifað í athugasemdabók lestr-
arfélagsins á Garði 12. febr. 1835: „Da
Heines „Salon 11“ nu er udkommen, tör
man vente, at Inspektoratet vil anskafle
den snarest muligt.“ (Rit J. H. V. b. LXVI).
Það sem einkurn hefur komið mér til að
halda, að Ferðalok væru ort eftir að Jónas
kynntist Ijóðum Heines eru hendingar úr
ljóðasöfnum þeim, sem prentuð voru í
Buch der Lieder og Neue Gedichte. I kvæð-
inu Ratclijj í ljóðaflokknum Die Heimkehr
segir Ileine:
In seligen Diijten schwelgten ulle tílumen,
und alle weinten stille Wonnetránen.
I Lyrisches Intermezzo yrkir hann enn:
Und wussten die Blumen, die kleinen,
tvie tiej verwundet mein Herz,
sie wurden mit mir weinen,
zu heilen meinen Schmerz.
Þennan grát blómanna orðar Jónas í
Ferðalok á enn skáldlegri hált:
Grétu j)á í lautu
góðir blómáljar,
skilnað skildu vorn.
(Svo í eiginhandarritinu).
Samkvæmt Orðabók Háskólans virðist
Jónas Ilallgrímsson nota fyrstur Islend-
inga orðið blómálfur, að minnsta kosti
finnst það ekki í rituðu máli fyrr en hjá
honum. En skyldi það vera einskær til-
viljun, að hæði skáldin orða sönm hugsun-
ina með nálega sama hætti? Orðið sjón-
stjörnur kcniur einnig fyrst fyrir í rituðu
máli íslenzku hjá Jónasi, en Heine fer víða
fögruni orð'um unt Augenslerne Elskunnar
sinnar,
Þegar Jónas kveður: tírosa blómvarir,
þá er hann enn fyrstur íslenzkra ntanna
til að nota það orð. í kvæðinu Tannháuser
kemst Heine svo að orði:
So jlattert meine Seele stets
um ihre Rosenlippen.
222