Tímarit Máls og menningar - 01.12.1970, Side 12

Tímarit Máls og menningar
mönnum ekki neitt og margföld reynsla jafnvel ekki heldur.“ Og hvað mætir
okkur í landi lýðræðisins? Þegar við Jónas minn komum til Sheffields, þar
sem friðarþingið skyldi haldið, munaði minnstu, að við værum settir í tukt-
hús fyrir að vera komnir á slíka samkomu og þingheimur varð að flýja til
Varsjár í boði Pólverja. Þetta höfðu Englendingar lært af mestu styrjöld
allra tíma, hálfdrepnir undan eldsprengjum óða mannsins.
En þegar við komum til þeirrar fallegu borgar Varsjár, sá ég fljótlega, að
alþjóðaandinn í Vín var horfinn norður og niður. Fyrsta verk þingsins var
að úthluta tungumálum, það er að ákveða, hvaða tungur skyldu leyfðar sem
þingmál. Ef ég man rétt, þá voru þar valdar pólska, rússneska, þýzka, enska,
franska og kínverska. Aðrar tungur voru settar utan gátta. Þá sagði ég við
sjálfan mig: Er þá sósíalistísku jafnrétti svona úthlutað? Er þetta bræðralag
sósíalismans í verki? Hefur mannkynið ekkert lært af mestu styrjöld allra
tíma? Því „fræðsla má hjá mönnum ekki neitt og margföld reynsla jafnvel
ekki heldur.“
Þetta var fremur leiðinlegur mannsöfnuður. Þar ríkti enginn einingarandi,
enginn samúðarhugur. Esperantistar voru þarna miklu færri en á Vínarmót-
inu og það var eins og þeir létu sem minnst á sér bera. Mér virtist auðsætt,
að þeir væru undir fargi þj óðernisstefnunnar. Alþjóðahugur esperantismans,
sem þó nokkuð bar á í Vínarborg, var enginn í Varsjá, sjálfri horg Zamen-
hofs. í Varsjá var mannlífið sundrað og dauft.
Þó var þessi samkunda ekki alveg án skemmtilegra atvika. Ég samdi stutta
tölu á esperanto, á meðan við biðum eftir þingleyfi í Sheffield, í sex daga,
að vísu árangurslaust. Ég hringdi til eins esperantofulltrúans í borginni og
bað hann að þýða erindið á ensku. Það var fljótlega velkomið, og við Jónas
minn stigum upp í strætisvagn og ókum langa leið. Þá var dagur að kvöldi
kominn og skuggalegt í heiminum.
Fulltrúinn tók okkur báðum höndum, og það fyrsta sem við heyrum, þegar
við stígum inn í hans lossamenti, er útvarp á íslenzku. Mér urðu að hugsun
orð Eilífs heitins í Árbæ: „Hvar er ég staddur? Er ég úti eða er ég inni?
Eða er ég undir berum himni?“ Fulltrúinn bar nokkurt skyn á útvarpstækni
og seiddi fram útvarp á íslenzku til þess að fagna okkur. Þetta hafði skemmti-
leg áhrif á okkur. Síðan komu ágætar góðgerðir. Og erindi mitt þýddi hann
með prýði. Þetta var fyrsti útlendi maðurinn, sem við höfðum fyrir hitt í
ferðinni.
Ég fékk því til leiðar komið í Varsjá, að ég mætti flytja erindi mitt á
esperanto með ensku þýðingunni. Ég vildi lofa þingheimi að heyra, að til
202