Tímarit Máls og menningar - 01.12.1970, Síða 145

Upphaj prentlistar á Austurlandi
4. Islenzki blaðaheimurinn og samkeppni blaðanna árið 1877
Svo sem fyrr greinir urðu blöðin á íslandi fimm að tölu þegar Skuld hóf
göngu sína vorið 1877. Hin fjögur voru: Þjóðólfur og Isafold, sem gefin voru
út í Reykjavík, Norðanfari og Norðlingur, sem komu út á Akureyri. Aldurs-
forseti íslenzku blaðanna var Þjóðólfur, sem kominn var hátt á þriðja ára-
tuginn, stofnaður 1848. ísafold hóf göngu sína 1874, Norðanfari 1862 og
Norðlingur 1875. Hlutverk þessara blaða allra var fyrst og fremst stjórnmála-
legs eðlis, og öll börðust þau fyrir stjórnlegu frelsi íslendinga, þótt þau
greindi á um leiðir. Þar að auki fluttu blöðin fréttir, ýmsar greinar, bæði
menntandi og skemmtandi, kvæði og sögur, bæði þýddar og frumsamdar,
og ætíð var töluvert um auglýsingar á síðum þeirra, enda hafa auglýsingar
löngum verið ein megintekjulind íslenzkra blaða.
011 voru blöðin meira eða minna tengd þeim prentsmiðj um, sem fyrir voru
í landinu. Reykjavíkurblöðin voru, er Skuld hófst, prentuð í Landsprentsmiðj-
unni, en í júní 1877 fékk Björn Jónsson ritstjóri ísafoldar sína eigin prent-
smiðju, sem síðan hefur tíðast verið nefnd ísafoldarprentsmiðja. Þjóðólfur
var aftur á móti áfram prentaður í Landsprentsmiðjunni. Tvær prentsmiðjur
voru á Akureyri, er hér var komið og voru Akureyrarblöðin nánast höfuð-
verkefni þeirra beggja. Norðlingur var prentaður í gömlu Norðra prentsmiðj-
unni, en Norðanfari í prentsmiðju, sem Björn Jónsson ritstjóri blaðsins hafði
keypt til landsins árið 1875.
Helzta útbreiðslusvæði hvers blaðs var eðlilega næsta nágenni þess. Ollu
því ýmsar ástæður, en þær hygg ég veigamestar, að blöðin, sem öll voru
viku- eða hálfsmánaðarblöð, náðu ekki til lesenda í fjarlægum héruðum,
fyrr en þau voru orðin jafnvel 5—6 vikna gömul. Þá fluttu blöðin einnig
öðru fremur fréttir úr sínum heimahéruðum, sem ekki gögnuðust jafn vel
íbúum fj arlægra héraða. Ætíð var þó nokkuð um menn í öllum héruðum,
sem fylgdust svo vel með, að þeir héldu öll blöðin.
Þegar hér var komið sögu, var ekkert blaðanna jafn nærri því að geta nefnt
sig blað allra landsmanna og Þjóðólfur. Olli því fyrst og fremst, að hann
var langelztur blaðanna, og hafði því alllengi verið því nær einn um hituna
og löngum haldið merki þjóðfrelsismanna hátt á loft. Einnig hlýtur það að
hafa haft sín áhrif, að Þjóðólfur hafði um árabil haft einkarétt á öllum aug-
lýsingum og tilskipunum stjórnarvaldanna, en þær urðu allir forystumenn
að sjá, og jók það enn á útbreiðslu blaðsins. Auk þess voru þessar auglýs-
335