Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 41

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 41
Upphaf íslenzkra nútímabókmennta yfirleitt. Þetta er blátt áfram sendibréf Þórbergs til samborgara sinna. Þótt innihald bréfsins sé bæði margbreytt og misjafnt, undrast maður við nánari athugun, hve skipulega þar birtast ekki aðeins skoðanir Þórbergs á manninum og umheiminum, heldur einnig sköpunarsaga þessara skoðana. Þórbergur hefur mesta þörf af þremenningunum til að deila reynslu sinni, hugleiðingum og sannfæringu með öðru fólki. Af þessu stafar sú fjölbreytni í stíl, sem er helzta framlag „Bréfs til Láru“ á sviði forms og máls. Þórbergur gerðist hér byltingarmaður íslenzkunnar á öllum sviðum. Hann skrifar ritmál, talað mál og hugsað mál, hann er innhverfur og skoplegur í köflunum um sjálfan sig, en hlutlægur og háalvarlegur í áróðri sínum. Hann nýtur þess auðsjáanlega að bregða fyrir sig öllum greinum málsins og er óhræddur við það. Hér eru greinileg tengsl milli hans og höfundar „Vefarans mikla“. „Vefarinn mikli“ er ósamstæð skáldsaga full af mótsögnum, eins og ég hef áður minnzt á. En það er afar fróðlegt fyrir bókmenntafræðing að athuga, hversu hinar svo kölluðu hreint listrænu mótsetningar skáldsögunnar eru í beinum tengslum við ósamræmi í skáldinu sjálfu. Það er nóg að leita til fyr- irrennara „Vefarans mikla“, „Rauða kversins“ og „Heiman ég fór“ (en af „Rauða kverinu“ þekki ég aðeins brot í bók Hallbergs „Vefarinn mikli“) og fyrrnefndra greina um ísland, sem Laxness samdi á Sikiley og síðar, til þess að ganga úr skugga um sálarástand hans, þegar hann var að skrifa „Vefar- ann“. Hér hef ég engan tíma til að rekja þá sögu, hvernig sveitapilturinn upp- alinn í ekta íslenzkri sveitamenningu gerðist Evrópumaður og katólskur, en mér er óhætt að segja, að Laxness var þegar kominn á aðra hugsanabylgju en Steinn Elliði, þegar hann var að semja Vefarann. Það sem Laxness bar þá fyrir brjósti, var maðurinn bæði í Evrópu og á íslandi. Með hugmyndinni um guðsótta og skírlífið var hann að blekkja sjálfan sig. Þetta kemur býsna greinilega fram í uppbyggingu skáldsögunnar, eins og ég hef áður minnzt á, og einnig í stíl hennar. Laxness ætlaði sér sennilega að skrifa klassíska sál- fræðilega skáldsögu með raunsæilegum hlutlægum frásagnarhætti. Þannig er upphaf sögunnar, og þannig eru kaflarnir um ísland og fáeinir aðrir gerð- ir. í þeim gerist sagan með þeim hætti, að Steinn Elliði kemst í persónu- lega snertingu við fólk, talar við það og lætur það tala. En þorri hinna ev- rópsku kafla, kjarni skáldsögunnar, þar sem Laxness sjálfur er að glíma við umlieiminn og sjálfan sig, og þar sem hann er sjálfum sér líkastur, gerist í heilabúi Steins Elliða, hvort sem er í formi bréfa hans, hugleiðinga eða ein- tala við sjálfan sig, Guð eða aðrar ídeur, naktar eða í gervi einhverrar per- sónu. Það eru miklu frekar þessir kaflar í „ég-formi“ en hinar einstöku 119
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.