Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 73

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 73
Kennsla og nám í náttúruvísindum hátt og ójöfnu tölurnar. Þetta voru þó ekki þær skoðanir, sem Galileo þurfti að sverja af sér fyrir rannsóknarrétti kirkjunnar, heldur kenningar Koper- nikusar um gang himintungla og stöðu jarðarinnar í alheiminum, en þeim hafði hann fengið staðfestingu á með því að skoða himininn gegnum hið nýja tæki, sjónaukann, sem fundinn var upp í byrjun 17. aldar (1608). 17. öldin var mikil vísindaöld. Þá linnir loks galdrabrennum í Evrópu, en eru þá einmitt um sama leyti upp teknar á íslandi. Stofnað er konunglega vísindafélagið brezka árið 1662. Árið 1687 kom út rit Newtons, Principia mathematica Philosophiae naturalis og hefur verið nefnt einhver mesti at- burður í sögu vísindanna. Iðnbyltingin hefst á Englandi og Frakklandi á 18. öld. Segja má, að upp- haf verksmiðjuiðnaðarins hjá Bretum byggist á uppfinningu gufuvélar- innar og endurbótum í bómullariðnaði og vefnaði. (Newcomen-vélin var notuð í fyrsta sinn í námum árið 1712, endurbætt af James Watt 1769). Efnaiðnaður má segja að byrji með framleiðslu lútefna eða sóda, sem nota þurfti í ríkum mæli við sápugerð og sem bleikiefni fyrir dúka og glergerð. Leblanc-aðferðin franska við sódaframleiðsluna varð til á tímum frönsku byltingarinnar og var komin á verksmiðjustig fyrir lok 18. aldar, en með henni var lögð undirstaða að stórframleiðslu í þessari grein. Leblanc-aðferðin var notuð í meira en 100 ár, en er nú aflögð fyrir alllöngu. Gæti hún reyndar verið til fyrirmyndar í efnaiðnaði einnig nú á dögum, að því er tekur til fullkominnar nýtingar hráefna og aukaefna, því aðferðin hefur þann stóra kost að úrgangsefni verða engin. Frakkar voru þarna í fararbroddi um skeið í iðnaði og tækni, en þegar kemur fram á 19. öldina eru Bretar á undan flestum öðrum í efnaiðnaði, og eru það fram á 20. öld. Þeir framleiða mest af tilbúnum áburði, þ. e. súperfosfati og af brennisteinssýru, lútefnum og fleiri undirstöðuefnum iðnaðar. Brezki efnaiðnaðarhringurinn ICI var stofnaður 1926 og á þeirra vegum var fundið upp plastefnið polyethylen og því komið á framleiðslustig og siðar spunaefnið terrilín, sem nú er notað til hehninga á móti ull í flesta fatadúka. Þýzki iðnaðurinn var í miklum uppgangi og að sumu leyti í fremstu röð framan af 20. öld, t. d. í framleiðslu litarefna og áburðarefna. Haber-Bosch aðferðin til framleiðslu köfnunarefnisáburðar úr lofti er þýzk uppfinning og er notuð alls staðar nú á dögum (m. a. hér í áburðarverksmiðjunni í Gufu- nesi). Áþ essari öld urðu Bandariki Norður-Ameríku mest iðnaðarveldi og bygg- 151
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.