Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 73

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 73
Kennsla og nám í náttúruvísindum hátt og ójöfnu tölurnar. Þetta voru þó ekki þær skoðanir, sem Galileo þurfti að sverja af sér fyrir rannsóknarrétti kirkjunnar, heldur kenningar Koper- nikusar um gang himintungla og stöðu jarðarinnar í alheiminum, en þeim hafði hann fengið staðfestingu á með því að skoða himininn gegnum hið nýja tæki, sjónaukann, sem fundinn var upp í byrjun 17. aldar (1608). 17. öldin var mikil vísindaöld. Þá linnir loks galdrabrennum í Evrópu, en eru þá einmitt um sama leyti upp teknar á íslandi. Stofnað er konunglega vísindafélagið brezka árið 1662. Árið 1687 kom út rit Newtons, Principia mathematica Philosophiae naturalis og hefur verið nefnt einhver mesti at- burður í sögu vísindanna. Iðnbyltingin hefst á Englandi og Frakklandi á 18. öld. Segja má, að upp- haf verksmiðjuiðnaðarins hjá Bretum byggist á uppfinningu gufuvélar- innar og endurbótum í bómullariðnaði og vefnaði. (Newcomen-vélin var notuð í fyrsta sinn í námum árið 1712, endurbætt af James Watt 1769). Efnaiðnaður má segja að byrji með framleiðslu lútefna eða sóda, sem nota þurfti í ríkum mæli við sápugerð og sem bleikiefni fyrir dúka og glergerð. Leblanc-aðferðin franska við sódaframleiðsluna varð til á tímum frönsku byltingarinnar og var komin á verksmiðjustig fyrir lok 18. aldar, en með henni var lögð undirstaða að stórframleiðslu í þessari grein. Leblanc-aðferðin var notuð í meira en 100 ár, en er nú aflögð fyrir alllöngu. Gæti hún reyndar verið til fyrirmyndar í efnaiðnaði einnig nú á dögum, að því er tekur til fullkominnar nýtingar hráefna og aukaefna, því aðferðin hefur þann stóra kost að úrgangsefni verða engin. Frakkar voru þarna í fararbroddi um skeið í iðnaði og tækni, en þegar kemur fram á 19. öldina eru Bretar á undan flestum öðrum í efnaiðnaði, og eru það fram á 20. öld. Þeir framleiða mest af tilbúnum áburði, þ. e. súperfosfati og af brennisteinssýru, lútefnum og fleiri undirstöðuefnum iðnaðar. Brezki efnaiðnaðarhringurinn ICI var stofnaður 1926 og á þeirra vegum var fundið upp plastefnið polyethylen og því komið á framleiðslustig og siðar spunaefnið terrilín, sem nú er notað til hehninga á móti ull í flesta fatadúka. Þýzki iðnaðurinn var í miklum uppgangi og að sumu leyti í fremstu röð framan af 20. öld, t. d. í framleiðslu litarefna og áburðarefna. Haber-Bosch aðferðin til framleiðslu köfnunarefnisáburðar úr lofti er þýzk uppfinning og er notuð alls staðar nú á dögum (m. a. hér í áburðarverksmiðjunni í Gufu- nesi). Áþ essari öld urðu Bandariki Norður-Ameríku mest iðnaðarveldi og bygg- 151
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.