Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 73

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 73
Kennsla og nám í náttúruvísindum hátt og ójöfnu tölurnar. Þetta voru þó ekki þær skoðanir, sem Galileo þurfti að sverja af sér fyrir rannsóknarrétti kirkjunnar, heldur kenningar Koper- nikusar um gang himintungla og stöðu jarðarinnar í alheiminum, en þeim hafði hann fengið staðfestingu á með því að skoða himininn gegnum hið nýja tæki, sjónaukann, sem fundinn var upp í byrjun 17. aldar (1608). 17. öldin var mikil vísindaöld. Þá linnir loks galdrabrennum í Evrópu, en eru þá einmitt um sama leyti upp teknar á íslandi. Stofnað er konunglega vísindafélagið brezka árið 1662. Árið 1687 kom út rit Newtons, Principia mathematica Philosophiae naturalis og hefur verið nefnt einhver mesti at- burður í sögu vísindanna. Iðnbyltingin hefst á Englandi og Frakklandi á 18. öld. Segja má, að upp- haf verksmiðjuiðnaðarins hjá Bretum byggist á uppfinningu gufuvélar- innar og endurbótum í bómullariðnaði og vefnaði. (Newcomen-vélin var notuð í fyrsta sinn í námum árið 1712, endurbætt af James Watt 1769). Efnaiðnaður má segja að byrji með framleiðslu lútefna eða sóda, sem nota þurfti í ríkum mæli við sápugerð og sem bleikiefni fyrir dúka og glergerð. Leblanc-aðferðin franska við sódaframleiðsluna varð til á tímum frönsku byltingarinnar og var komin á verksmiðjustig fyrir lok 18. aldar, en með henni var lögð undirstaða að stórframleiðslu í þessari grein. Leblanc-aðferðin var notuð í meira en 100 ár, en er nú aflögð fyrir alllöngu. Gæti hún reyndar verið til fyrirmyndar í efnaiðnaði einnig nú á dögum, að því er tekur til fullkominnar nýtingar hráefna og aukaefna, því aðferðin hefur þann stóra kost að úrgangsefni verða engin. Frakkar voru þarna í fararbroddi um skeið í iðnaði og tækni, en þegar kemur fram á 19. öldina eru Bretar á undan flestum öðrum í efnaiðnaði, og eru það fram á 20. öld. Þeir framleiða mest af tilbúnum áburði, þ. e. súperfosfati og af brennisteinssýru, lútefnum og fleiri undirstöðuefnum iðnaðar. Brezki efnaiðnaðarhringurinn ICI var stofnaður 1926 og á þeirra vegum var fundið upp plastefnið polyethylen og því komið á framleiðslustig og siðar spunaefnið terrilín, sem nú er notað til hehninga á móti ull í flesta fatadúka. Þýzki iðnaðurinn var í miklum uppgangi og að sumu leyti í fremstu röð framan af 20. öld, t. d. í framleiðslu litarefna og áburðarefna. Haber-Bosch aðferðin til framleiðslu köfnunarefnisáburðar úr lofti er þýzk uppfinning og er notuð alls staðar nú á dögum (m. a. hér í áburðarverksmiðjunni í Gufu- nesi). Áþ essari öld urðu Bandariki Norður-Ameríku mest iðnaðarveldi og bygg- 151
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.