Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 90

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 90
Tímarit Máls og menningar dráttarlaust: að láta „menn finna hver var kjarninn eða inntakið í baráttu þessa tíma, eins og hún var háð og skilin (letur- breyting mín) af þeim er nefnast „rauðir pennar“. Hér er því sjálfu viðfangsefninu markaður bás. Hér talar maður um sína eigin samtíð, maður, sem stóð einna fremstur í fylkingu í baráttu þeirrar tíðar og reynir að útskýra fyrir fáfróðri ungri kynslóð og skilningssljóum atvinnugagn- rýnendum þá viðburði, þá strauma, er mestu réðu á fjórða áratug aldar okkar. Þessi kynslóð vígfúsra baráttumanna var að sjálfsögðu haldin sínum tálsýnum, svo sem allar aðrar kynslóðir sögunnar frá þeirri stundu, er hin fyrsta var flæmd úr Paradís fyrir logandi sverði kerúbanna. En hún vann sitt dagsverk í þjónustu þess- arar sögu, hún vann ekki þau afrek, sem á var kosið, veruleikinn varð ekki í samræmi við drauma hennar og vonir, kannski vegna þess, að draumarnir og vonirnar voru há- stigulli en fyrr hafði gerzt, en þar fyrir finnst mér lítil ástæða til þess, að sú kyn- slóð, sem á enn öll afrekin óunnin, hafi sér ekki annað til dundurs en að míga á ölturu hennar. Og þá mætti kannski geta þess, að þessi kynslóð, sem fékk ekki af- stýrt heimsstyrjöld, fékk þó sigrað að lokum þann höfuðóvin mannkynsins, sem hafði hleypt henni af stað. Áratugur „rauðra penna“ hófst á heims- kreppu og honum lauk í heimsstyrjöld. Þegar heimskreppan stóð sem hæst voru atvinnuleysingjar alls auðvaldsheimsins 50 milljónir að tölu. Þegar heimsstyrjöldinni lauk lágu 50 milljónir í valnum, sumir á vígvöllunum, sumir í heimahögunum. „Rauðir pennar", á íslandi og erlendis, skráðu viðvörunarorð sín á tímum þessara tölvísu staðreynda. Þeim var hleypt af stokkunum þegar sigurverk kapítalismans var með þeim hætti, að bankastjóri Eng- landsbanka lýsti því yfir á fundi alþjóð- legra fjármálasnillinga í Lundúnum, að þeir botnuðu hvorki upp né niður í þessu flókna gangverki. í sama mund og auð- valdið lá eins og rotnandi hræ fyrir hunda og manna fótum í kreppu sinni, gerðust þau tíðindi austur í álfu, að Rússland, ólæst, fátækt og lúsugt, lýsti því yfir, að það skyldi lyfta sér á fáum árum í sess iðnaðarríkja, að dapurleg fortíð þess skyldi víkja fyrir glæstri framtíð. Atvinnu- áætlun, mannlegt vit og framvíddir skyldu ríkja á þeim hnetti, þar sem áður var við stjórn náttúruaflið blint og heimskt. Hver sá sem var ungur á þessum árum veit bezt, hve björt hún var þessi stjarna, sem þá reis á kolsvartri festingunni. Og þá urðu „rauðir pennar" til, sem er efni bókar Kristins Andréssonar. Enginn er eyland er ekki aðeins saga íslenzkra rithöfunda á útskeri, sem leitast við að finna á sjálfu sér lappirnar, heldur spannar bókin þá alþjóðlegu hreyfingu skálda og listamanna, ekki aðeins þeirra, sem höfðu þegar helgað sig verkalýðs- hreyfingunni, heldur og hinna, sem höfðu fram til þessa átt sér lögheimili í búðum borgarastéttarinnar. Hinir síðastnefndu stóðu á þessum áratug frammi fyrir þeim háska, að sú menning, sem þeir höfðu svarið hollustu, var í voða stödd frammi fyrir fasismanum í elztu ríkjum vestrænn- ar menningar, Þýzkalandi og Ítalíu. Það er hinn mikli kostur bókar Kristins Andrés- sonar, að hún tengir saman skaut þessa áratugar, íslenzka og erlenda rithöfunda, að ógleymdu því valdi, sem streymdi frá Ráðstjórnarríkjunum, er stóð miðsvæðis í tilveru áratugarins, hið efnahagslega og menningarlega baksvið þeirrar baráttu, sem þá var háð um allan heim. Það er því engin tilviljun, að Kristinn ver svo miklu efni bókar sinnar í hin íslenzku samtök, sem reyndu að koma því inn í kollinn á íslendingum, að hin andnazíska harátta 168
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.