Tímarit Máls og menningar - 01.12.1973, Síða 90

Tímarit Máls og menningar
Fjórðu málfræðiritgerðar Snorra
Eddu minnist á, sbr. bls. 39. Dæmin,
sem doktorsefni tekur úr lausu máli
um konunglegar persónur, eru aðeins
3, en eitt um höfðingja (Erling
Skjálgsson). Segja má, að þetta
dæmasafn sé í rýrara lagi, því að af
nógu var að taka. Tvö dæmanna eru
þannig, að konungleg persóna er þér-
uð. Þessi dæmi sýna, - eins og dæmin
úr dróttkvæðunum -, að talnakerfi
fornafna er tekið að riðlast. Höfund-
ur tekur síðar fram og rekur dæmi
þess, að a og c er oft ruglað, þ. e.
þau eru notuð á víxl í fomritum.
Athuganir, sem ég hefi gert í sam-
handi við þessa andmælaræðu, benda
til, að þessi ruglingur sé meginreglan
í íslenzkum fornsögum. Ég hefi m. a.
safnað dæmum úr Laxdælu og mun
því vitna nokkuð til hennar. Á hls.
25 í ísl. fornr. V segir svo:
Þá mælti konungr til Hgskulds:
„Eigi skal dvelja þik hér með oss
lengr en þér líkar, en þó þykkir
oss vandfengit manns í rúm þitt.“
Síðan leiddi konungr Hgskuld til
skips ok mælti: „At sómamanni
hefi ek þik reyndan, ok nær er þat
minni ætlan, at þú siglir nú it síð-
asta sinn af Nóregi, svá at ek
sjá hér yfirmaðr.“
Konungur notar hér oss tvisvar, ek
tvisvar og minni einu sinni um sjálf-
an sig. Hins vegar má finna í Lax-
dælu dæmi, þar sem alveg er rétt far-
ið með fleirtöluform í eintölumerk-
ingu, sbr. t. d. ísl. fornr. V, 78.
Úr athugunum mínum á Laxdælu,
sem engan veginn eru fullnaðarrann-
sóknir, vil ég enn fremur taka eftir-
farandi fram: Hpskuldr Dalakolls-
son þérar Hákon Aðalsteinsfóstra, en
konungur þúar Hgskuld, hls. 25.
Gunnhildur kóngamóðir notar ek um
sjálfa sig, bls. 54. Óláfr pá þérar Há-
kon jarl, bls. 78. Um Mýrkjartan íra-
konung er fullkominn ruglingur, shr.
„Ek heiti Mýrkjartan“, bls. 56, en
Mýrkjartan notar várr, oss, vér, ek
(bls. 57), ek, mitt (bls. 58), ek (bls.
59). Hann þúar yfirleitt Óláf pá, en
segir þó „sómi yðvarr“ (bls. 58). Ó-
láfr pá þérar oft Mýrkjartan, en rugl-
ast þó stundum (bls. 56-57). Haraldr
gráfeldr notar várn um sjálfan sig á
bls. 53, en ek á bls. 60.
Þó að Laxdæla geti margra höfð-
ingja, sem telja verður „ríkar persón-
ur“, nota þeir yfirleitt ek um sjálfa
sig. Þó notar Jórunn Bjarnardóttir
vér (bls. 17, þó einu sinni ek), bls.
47, en ek, bls. 26, 46 og 48. Gestr
Oddleifsson notar vér, bls. 88 og 90,
en stundum ek, bls. 91. Mörg dæmi
úr Laxdælu eru vafasöm, þannig að
erfitt er eða ókleift að ákveða, hvort
um eintölu eða fleirtölu er að ræða.
Þessi dæmi, sem ég hefi nú tínt til
úr Laxdælu, sýna, að höfundur henn-
ar - og mér býður í grun höfundar
flestra fornsaga - hafa ekki kunnað
eða hirt um að halda ek og vér að-
296