Tímarit Máls og menningar - 01.12.1973, Blaðsíða 100

Tímarit Máls og menningar
íhþ. Telur Brugmann, að merking
fornafnanna hafi bliknað við sam-
stöðuna við orð eins og báðir og
tveir, sem merkingarlega eru tvítala.
Undir þessa skýringu tók síðar
Kluge, sbr. bls. 95.
Doktorsefni bendir réttilega á, að
ef þessi skýring væri gild, mætti bú-
ast við, að orðasambönd af fyrr
greindu tæi væru algeng rétt fyrir
breytiskeiðið og á því. Hann kveður
þessu ekki til að dreifa. Ef hann hefir
rétt fyrir sér um það, en slíkt tel
ég ástæðulaust að efa, kemur þessi
skýring Brugmanns og Kluges ekki til
greina, að því er varðar íslenzku.
Mér virðist það yfirleitt kostur á
fræðilegri ritgerð að rekja skoðanir,
sem áður hafa fram komið um efnið.
Þessari stefnu fylgir doktorsefni. En
að mínu mati ber ekki að beita þess-
ari reglu í blindni. Þannig hygg ég,
að það hefði verið öllum til góðs að
láta hjá líða að geta skýringar Pers
Tyldens á bls. 96. Samkvæmt skoð-
un Tyldens hefir tvítöluform haldizt
sem fleirtala í máli lítilla einangraðra
samfélaga, svo sem í færeysku, ís-
lenzku og norskum mállýzkum. I slík-
um litlum einangruðum samfélögum,
telur Tylden, að tvítölufornöfn komi
oftar fyrir. Höfundur getur þess, að
Tylden sé ekki algerlega sannfærður
um þessa skoðun. En sjálfur segir
doktorsefni frá skýringunni athuga-
semdalaust, þó að greinilegt sé, að
hann geri ekkert með hana. Ur því
að hann getur kenningarinnar, tel ég,
að hann hefði átt að fella um hana
dóm. Fyrir fram tel ég eðlilegt að
gera ráð fyrir, að hlutfallslega jafn-
margar tvenndir, t. d. hlutfallslega
jafnmörg hjón, séu í hverju þjóðfé-
lagi á okkar menningarsvæði. Ef
kenning Tyldens væri rétt, væru
tvenndirnar hlutfallslega fleiri í litlu
samfélagi og tvítöluformið því hlut-
fallslega meira notað. Til þessa þarf
félagslega rannsókn. Ég hirði ekki að
rekja þetta nánara, en vil taka fram,
að þessi kenning orkar hlægilega á
mig. Og ég hefði talið það mak-
legt, að doktorsefni kvæði þennan
draug niður, úr því að hann hleypti
honum inn í ritgerð sína.
Kenning Oscars Bandles, bls. 96,
að hér sé um norsk áhrif að ræða,
fær ekki staðizt, eins og höfundur
bendir á, þar sem hér voru engin -
eða svo til engin - norsk menningar-
áhrif á þeim tíma, sem breytingin
varð.
Allt annað verður uppi á teningn-
um, þegar athugaðar eru skýringar
doktorsefnis sjálfs á fyrirbærinu.
Hann bendir á — eins og áður var
rakið - að fleirtöluformin hafi verið
orðin margræð þegar í fornmáli, þ.
e. að c hafi getað táknað eintölu,
tvítölu og fleirtölu.
Þessi margræðni olli ekki svo mikl-
um erfiðleikum, meðan t. d. c (fleir-
töluform) í merkingu a (eintölu-
merkingu) var fátíð, þ. e. véranir
306