Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Side 126

Tímarit Máls og menningar
rannsókna, að ungmennum sem í bernsku
bjuggu við slæm uppeldisskilyrði, hvort
sem er örbirgð, vond sambúð foreldra eða
sambúðarslit, er hættara til en öðrum að
leiðast út í alvarlegt misferli.
I kynningu sem þessari er lítið rúm til
að rekja efni bókar eða lýsa öllum þeim
sjónarmiðum, sem höfundur skoðar
rannsóknarhópinn frá. Þess má geta, að í
VI. kafla bókar ráða einkum félagsfræði-
leg viðhorf, þótt könnunin tengist upp-
haflegum 1100 barna hópi. Höfundur
nefnir þennan hluta eftirrannsókn. Hún
beinist að „lagskiptingu" í samfélaginu og
á m. a. að sýna þá framför, sem orðið hefir
í almennri menntun frá tið afa og jafnvel
frá bernskutíð foreldra rannsóknarbarn-
anna og hvernig hún nýtist samfélags-
heildinni. Hana greinir hann í 6 atvinnu-
stéttir skv. almennu menntunarstigi og
e. t. v. efnahag hverrar stéttar allt frá
ólærðum erfiðismönnum ril háskóla-
menntaðra sérfræðinga. Sú greining er
ekki auðveld, því að stéttaskil í íslenzku
þjóðfélagi eru háð örum breytingum og
fremur óglögg, og mun flestum finnast
það kostur, en rannsókn sliks samfélags
verður þá örðugri. Stéttargreining höf-
undar ber vott um nákvæmni og vand-
virkni. Einhvers staðar í þessari sam-
félagsgerð standa einstaklingarnir: börn,
ungmenni, foreldrar o. s. frv., en skv.
skoðun höfundar ræður staðsetning hvers
einstaklings á stéttaþrepunum miklu um
menntunarlikur hans. Þvi sé skólamönn-
um og raunar þjóðinni í heild nauðsyn að
kunna glögg skil á þeim aðstöðumun, or-
sökum hans og afleiðingum.
Hér verður farið fljótt yfir margbrotna
sögu. Ber fyrst að benda á uppstreymi frá
lægri stéttum til hinna efri. Frá öfum til
feðra rannsóknarbarnanna heflr fækkað
geysilega i stétt ólærðra erfiðismanna, en
fjölgað að sama skapi i þeim stéttum, sem
krefjast verulegrar skólamenntunar og
æðri sérhæfingar (bls. 98—99). Efling
skólakerflsins á eflaust mestan þátt í þessu,
en ekki kemur hún þó öllum að sama
gagni. Höfundur skýrir það þannig:
„Líklegt er að aðalbremsan sé misgóður
aðgangur að námi, þar sem menntun er i
langflestum tilvikum mikilvægasti að-
göngumiðinn að hærri þrepum í starfs-
stéttastiganum". Könnun höfundar leiðir
í ljós, að menntun heimilisföðurins ræður
mestu um það til hvaða stéttar fjölskylda
barnsins telst, en það á sjaldan við um
móðurina. Mæður rannsóknarbarnanna
hafa notið miklu minni skólamenntunar
en feðurnir „og virðist svo að hjá þessari
kynslóð megi svonefnd æðri menntun
teljast einkaréttindi karlmannanna."
(Línurit, bls. 102—03).
Þessi menntunarmunur kynjanna er
nánar greindur tölfræðilega samkvæmt
stéttaskiptingu og kemur þá í ljós, að
mæður rannsóknarbarnanna eru mjög af-
skiptar æðri menntun, nálægt 75% hafa
látið sér skyldunámið nægja. Bústaður
fjarri menntasetrum er þó hemill á
menntunarviðleitni beggja kynja.
,,T. a. m. er rúmur helmingur þeirra feðra,
sem háskólamenntun hafa hlotið, upp-
runninn á höfuðborgarsvæðinu, og allar
háskólamenntuðu konurnar eru þaðan
komnar.“(106). Rétt er að visu í þessu
sambandi að minna á, að á hinu svonefnda
Stór-Reykjavíkursvæði (Hafnarfjörður og
Mosfellsveit meðtalin) búa nál. 53%
þjóðarinnar. Niðurstaðan er sú, að starfs-
244