Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Qupperneq 81

Ritvinnsla með tölvum
1. Að leturborðið sé eins og á venjulegri ritvél þannig að notandinn finni
engan mun á borði ritvélar og tölvu.
2. Að tölvan geti sýnt íslensku stafina á skjánum, og helst þannig að
broddurinn sé yfir viðkomandi stöfum en ekki sem sértákn fyrir framan þá,
t. d. sól en ekki s 'ol.
3. Að prentarinn geti prentað alla íslensku bókstafina með læsilegu letri.
4. Að forritin skilji íslensku táknin, þannig að tölvan geti t.d. fyllt út í línu
(mynd 1), raðað nafnaskrá í réttri stafrófsröð o.fl.
5. Að auðvelt sé að flytja texta tölvunnar yfir í setningartölvur prent-
smiðjanna.
Ymsir aðilar hér á landi hafa síðustu ár unnið að því að laga erlendu
tölvukerfin að íslensku ritmáli. Þar má nefna innflytjendur tölvukerfa,
Skýrsluvélar ríkis og Reykjavíkurborgar, Reiknistofnun Háskólans, Verk-
og kerfisfræðistofuna og Raunvísindastofnun Háskólans. Að svo margir
aðilar hafa unnið að þessu stafar einkum af því að hver tölvugerð þarf nánast
sérlausn. Það hefur kostað allmikla vinnu að breyta kerfunum. Erfiðleikarn-
ir stafa m.a. af því að fjölmörg atriði eru enn lítt stöðluð í tölvutækni og að
hver framleiðandi er með sína lausn.
Ritvinnsla í tölvu hófst við Háskóla íslands 1978 með PDP-11/60 tölvu
Reiknistofnunar, í fyrstu einungis með enskan texta en nokkru síðar með
íslenskan.11 Þar sem þessi grein er skrifuð með ritvinnslukerfi Eðlisfræði-
stofu Raunvísindastofnunar vil ég rekja í stuttu máli sögu ritvinnslutækn-
innar þar.
Tæp þrjú ár eru liðin frá því farið var að nota þar til ritvinnslu lítil
tölvukerfi, sem höfðu verið notuð til almennrar hönnunarvinnu í rafeinda-
tækni. í fyrstu réðu tölvurnar ekki við íslensku sértáknin. Að frumkvæði dr.
Rögnvaldar Olafssonar var því ráðist skipulega í að breyta þeim, bæði vél-
búnaði og hugbúnaði, þannig að þær réðu jafn vel við íslenskt ritmál sem
enskt. Rögnvaldur hefur lýst verkefninu og árangri starfsins í skýrslu, sem
gefin var út af Raunvísindastofnun Háskólans.211 formála skýrslunnar segir:
„Ætlast er til að hver og einn geti notað HIR 01 tölvukerfið án nokkurrar
sérþekkingar á tölvum og með lítilli kennslu eða æfingu. Hætt er þó við að
ávallt þurfi nokkra æfingu til að nýta sér kerfið til fullnustu. Reyndar er það
ávallt svo að setning og frágangur ritverka krefst vandvirkni og þekkingar á
þeim tækjum og tækni sem notuð er. Það þarf t.d. allmikla æfingu og
kunnáttu til þess að vélrita og setja upp bréf og að áliti höfundar þarf litlu
meiri kunnáttu til þess að nota tölvukerfið.
Þeir sem settu upp tölvukerfið álíta að miklu máli skipti að skipanir og
nöfn í tölvukerfinu séu íslensk. Við það verði notkun þess þjálli og mun
auðveldara verði að tala um það og kenna á það heldur en þegar notað er
199