Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Blaðsíða 33

Astráður Eysteinsson
Ég var í miklum vanda staddur
Franz Kafka 1883 — 1924
Franz Kafka og bókmenntir voru tvennt óaðskiljanlegt. Það virðist hafa
verið ein mesta sorg Kafka að hann sá sér ekki fært að gefa sig algjörlega
bókmenntunum á vald; hverfa inn í sannleikann sem hann fann í þeim
einum. Veröldin sleppti aldrei tangarhaldi á þessum þýskumælandi
Tékka sem eyddi svo til allri ævinni í Prag; ævi sem á ytra borði var
fremur hljóðlát og viðburðasnauð. Lengst af sinnti hann dauðyflislegu
skrifstofustarfi er hann leit á sem dapurlegan en nauðsynlegan hlekk við
„athafnalífið“; honum var kvöl að geta aldrei rifið sig frá fjölskyldu
sinni, einkum föður sínum sem hann elskaði og hataði með einni og
sömu tilfinningunni; ástalíf sitt skynjaði hann sem afl andstætt bók-
menntunum og það kom skýrast fram í haltu-mér slepptu-mér sambandi
hans við Felice Bauer, sem frægt er orðið og leiddi m. a. til tveggja
trúlofana er Kafka sleit báðum. Pó svo það væri Kafka á tíðum þung
raun að geta ekki notið sambúðar og fjölskyldulífs, var hann jafnframt
alltaf eilítið gramur út í lífið fyrir allar þess freistingar og bönd, allt það
sem dró hann frá einsemd ritstarfanna.
En veröld bókmenntanna var heldur ekki átakalaus fyrir þennan
hógværa gyðing og þar var ekki lágsigldum tilfinningum fyrir að fara.
Aðeins tvítugur að aldri skrifar hann í bréfi til vinar sín að einungis
beri að lesa bækur „sem bíta mann og stinga“:
Ef bókin sem við lesum vekur okkur ekki með hnefahöggi á
höfuðkúpuna, hvers vegna erum við þá að lesa hana? Til þess að
hún geri okkur hamingjusama, eins og þú skrifar? En guð minn
góður, við værum líka hamingjusamir þótt við hefðum engar
bækur, og bækur sem gera okkur hamingjusama gætum við í neyð
skrifað sjálfir. Við þörfnumst hins vegar þeirra bóka er snerta okk-
ur eins og áfall sem særir okkur mjög, eins og dauði einhvers sem
okkur þótti vænna um en okkur sjálfa, eins og við værum reknir á
263