Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Blaðsíða 109

Frelsisleit Dóru er hér lýst sem
skilgetnu afkvæmi þeirrar neyslu- og
eignahyggju sem einkennt hefur samlíf
hjónanna. Leit þeirra að jafnvægi felst í
deilum um millimetrajafnvægi þar sem
mælt er í megind en ekki eigind. Upp-
reisn Dóru gegn merkingarlausu lífi
nemur staðar við yfirborðið og leiðar-
Ijós hennar í baráttunni, bókin Kona,
þekktu kroppinn þinn, vísar til þessarar
yfirborðsmennsku frelsisbaráttunnar.
Guðbergur er hér óspar á skeytin í garð
borgaralegs femínisma þó svo sá
femínismi kenni sig við róttækni.
margar athugasemdir koma hér óþægi-
lega við íslenska þjóðmálaumræðu
liðinna ára, sbr. þá hyggju að bendla
forsetakosningar við frelsisbaráttu
kvenna. „Byltingin sigraði á Bessastöð-
um og mun breiðast út um allan heim,“
segir Dóra, því „þjóðarlíkaminn er orð-
inn að konulíkama.“ (103)
Þegar líður á söguna verður ráf
mannsins að e. k. ferðalagi um íslenskt
þjóðfélag. Hér er alþýða manna
persónugerð í Jóunum tveimur sem
raunar eru jafn ráðvilltir og maðurinn
sjálfur. Þeir sitja á eilífu helgarsumbli og
„íhuga eðli málsins" í samræðum sem
eru mestmegnis bull enda bítur hver
hugsun í skottið á sér. Pólitískar vanga-
veltur þeirra snúast eingöngu um verð-
bólguna og lífdaga ríkisstjórnarinnar á
máli sem er skoplegt bergmál af froðu-
snakki dagblaðanna. — Þótt Jóarnir séu
af öðru sauðahúsi en maðurinn þá eiga
þeir þó eitt sammerkt: Þeir hafa gefist
upp á að taka ábyrgð á eigin lífi og reyna
að skilja líf sitt heldur bíða þeir allir eftir
betri tímum. Sem sannir verkamenn
bíða Jóarnir auðvitað eftir byltingunni
en það má einu gegna hvað hún heitir.
Bylting dagsins á þeim bænum er ör-
tölvubyltingin.
Umsagnir um bœkur
Maðurinn, einn og firrtur öðrum
mönnum, án yfirsýnar eða skilnings á
lífi sínu, það er sígilt viðfangsefni mó-
dernismans. En sagnheimur Guðbergs
hverfist ekki um sjálfan sig hversu svört
sem heimssýn hans kann að virðast.
Hann ætlar mönnum ekki að kveða sig í
sátt við eymdina.
Þetta sést skýrast í þætti móðurinnar
og Gunna. Bæði eiga þau það sammerkt
að vísa sjálfsvorkunn mannsins á bug,
hæðast að þráhyggju hans og kalla hann
til ábyrgðar. Ekki síst er vert að hugleiða
orð móðurinnar í því sambandi. Þegar
sonur hennar segir að sig langi til að eiga
heimili, konu og börn þá svarar hún:
„Víst viltu eiga börn . . . Þú talar eins og
bóndi á miðöldum." (119) Með dæmi-
sögu sinni minnir hún á að við spurn-
ingum ástarinnar — elskarðu eða elsk-
arðu ekki? — sé ekkert endanlegt og
óyggjandi svar til. En lærist mönnum að
lifa með óvissunni þá lærist þeim líka að
hefja sig yfir örvæntinguna og þá fyrst
geti þeir farið að glíma við veruleika
sinn. Hún talar hins vegar máli þeirrar
vináttu sem hvorki þekkir eignarrétt eða
eignagleði. — I þætti móðurinnar og
Gunna kemst lesandinn líklega næst því
að höndla viðhorf höfundarins til þess
lífs sem hann lýsir og raunar þykir mér
Guðbergur tala hér beinna til lesandans
en hann hefur gert í fyrri sögum sínum.
Krafan um að takast á við líf sitt á
þann hátt sem hér hefur verið lýst, er
fyrst og fremst tilfinningalegs og sið-
ferðilegs eðlis. Höfundurinn fjallar ekki
um efnivið sinn á sögulegan hátt og
vísun til sögulegs veruleika íslendinga er
hér minni og fjarlægari en í sögunum af
Tanga, Það sefur í djúpinu og Það rís úr
djúpinu. Svo eindregin er lýsing hans á
lágkúru pólitískrar umræðu og dægur-
baráttu að nærri lætur að hann hafni því
339