Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Blaðsíða 55

Rauðhetta í munnlegri geymd
Aðrar munnlegar sagnir af Rauðhettu hafa heldur ekki fundist í
Þýskalandi en heimildir eru til um þær sums staðar í hinum ítölsku
héruðum Týról.
Tveir þættir eru einkennandi fyrir munnlegu gerðirnar. Sá fyrri gerist
þegar stúlkan og úlfurinn hittast í skóginum og hann lætur hana velja
milli tveggja vega. „Hvora leiðina ætlar þú að fara, spyr hann,
títuprjónaleiðina eða saumnálaleiðina?“ Þetta er síendurtekin formúla,
eins og P. Delarue hefur bent á, en hann segir um hana: „Þessar
fáránlegu leiðir vekja furðu hinna fullorðnu og rugla vísindamanninn, en
fylla börnin hrifningu. Þeim finnst það ofur eðlilegt að slíkir vegir liggi
um ríki sögunnar og finna upp alls kyns ástæður fyrir því.“ P. Delarue
lítur á þetta atriði sem „barnaskap“ sem Perrault hafi ekki kunnað að
meta og því fellt úr sögunni. I gerð hans er það úlfurinn sem í
myndugleika sínum skipar fyrir: „Eg fer þessa leið og þú hina,“ segir
hann við litlu stúlkuna. Marc Soriano sem í leit sinni að uppruna sögu
Perraults hefur rannsakað hinar ólíku gerðir munnlegu sagnahefðarinnar
er á sama máli og P. Delarue: spurningar úlfsins eru bara leikur: „Það
má líkja þessum valkostum við leik sem smábörn hafa yndi af og felst í
því að spyrja þau hvort þau vilji heldur, dyrabjölluna eða hnappinn."
Það er sem sagt ekki um raunverulega valkosti að ræða, í báðum tilfell-
unum er leiðin kennd við einhverja hvassa hluti og það kemur því í einn
stað niður hvor valin er. Að áliti Soriano tók Perrault þetta „kostulega“
atriði ekki með í sögu sína „því þessar skringilegu leiðir hefðu að vísu
verið börnum vel að skapi en óskiljanlegar öðrum lesendum.“
Hér er því til að svara að orðaleikir og brandarar eru ómissandi hluti
bændamenningarinnar og þá sérstaklega hinnar munnlegu frásagnar-
hefðar sem geymir svo margar tvíræðar gátur. Það er því ljóst að bæði
Delarue og Soriano ganga út frá þeirri alröngu hugmynd að þessar sögur
hafi einungis verið ætlaðar börnum. Þvert á móti ber að taka þessar
„fáránlegu“ leiðir alvarlega, og þjóðháttafræðin getur hjálpað okkur að
varpa ljósi á þær, eða m. ö. o. kennt okkur að skilja táknmál
títuprjónanna og saumnálanna.
Hitt minnið sem líka vantar hjá Perrault en er mikið mál í öllum
munnlegu gerðunum er mannát litlu stúlkunnar. Ulfurinn býður henni
upp á hressingu og það er kjötið af ömmunni og blóðið úr henni sem
borið er á borð. Einnig koma við sögu „raddir" sem segja stúlkunni
hvað það er sem hún er að borða þó hún misskilji þær alltaf. Þetta atriði
afgreiðir P. Delarue sem „ógeðslegt“ og „frumstætt“, arf frá eldri
285