Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Blaðsíða 40

Tímarit Máls og menningar
ganga skuli yfir á hina hliðina, sem hægt væri að gera ef árangurinn
væri þeirrar ferðar virði, heldur á hann við einhvern ævintýraheim
fyrir handan, eitthvað sem við þekkjum ekki, sem hann lýsir
heldur ekki nánar og sem getur alls ekki hjálpað okkur hér. Allar
þessar dæmisögur hafa eiginlega það eitt að segja að hið óskiljan-
lega sé óskiljanlegt og það vissum við fyrir. En það sem við stritum
við dag hvern eru aðrir hlutir.
Við þessu sagði maður einn: „Hvers vegna spyrnið þið á móti.
Ef þið fylgduð dæmisögunum, þá væruð þið sjálfir orðnir dæmi-
sögur og þar með lausir undan hinu daglega streði.“
Annar sagði: „Eg skal veðja að þetta er líka dæmisaga.“
Sá fyrsti sagði: „Þú vinnur".
Hinn sagði: „En því miður einungis í dæmisögunni.“
Sá fyrsti sagði: „Nei, í raunveruleikanum; í dæmisögunni tapað-
ir þú.“
„Og ég snéri mér við . . .“
Sá sem ætlar að fjalla að gagni um sögur Kafka þarf fljótlega að setja sig í
nokkuð heimspekilegar stellingar, en slíkar hugleiðingar um svo flókin
verk færu auðveldlega með mann út fyrir ramma tímaritsgreinar. Til að
stytta mér leið og einfalda framsetningu vitna ég í ritdóm eftir Pál
Skúlason sem birtist í TMM í fyrra:
Hvað merkir það að vera til og vita af því? Hver sá sem vill leggja
stund á heimspeki þarf ekki annað en leyfa þessari spurningu að
verða hluta af sjálfum sér, leyfa henni að vaxa og skyggja á allar
aðrar spurningar . . . Hver eru þau lögmál lífs og tilveru sem gilda
um allt og þá einnig um mitt líf og þitt á þessari stundu og við
þessar aðstæður?13
Þetta eru sannarlega spurningar sem ákaflega brunnu á Kafka, bæði sem
persónu og sem rithöfundi. Jafnframt eru þetta spurningar sem stundum
virðast valda jafnt honum sem sögupersónum hans óbærilegri kvöl.
Ugglaust eru það m. a. lög tilverunnar sem Jósef K. þarf að fást við í
réttarhöldum sínum. Og eru það ekki einmitt þessi lög sem fangelsis-
presturinn talar um í fyrrnefndri sögu („Frammi fyrir lögunum“), lög
270