Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
. . . dagurinn hafði verið ömur-
legt hálffætt og grátt flykki í
endalausum Ijósaskiptum . . . Þó
brunnu enn leifar af eldum í lofti í
hellisopi í vesturátt undir eilífum
bláum skýjabakka. Það var eins
og jarðarbirtan sogaðist út um
hellisopið og þá dimmdi yfir öllu.
En glæðurnar handan við opið úti
við óendanleikann dofnuðu
smám saman og hellisopið luktist
aftur og heimurinn lokaðist inni í
helli, svo hver hreyfing
mannanna var skuggaflökt á göt-
unum (49—50).
Strax í upphafi sögu býður okkur í
grun um líðan mannsins. Húsráðendur
hans, konumar, verða í huganum að
ófullnægðum frekjum sem leita á
leigjandann og njósna um hverja hreyf-
ingu hans og stunu. Ekki svo að skilja að
hann hafi ekki gert sér grein fyrir því að
eitthvað væri bogið við hann en „leitaði
aldrei að því hvað væri beyglað í fari
hans.“ (19). Eigum sínum, sem liggja í
haug á gólfinu, kemur hann ekki í verk
að skipa á sinn stað og líkir haugnum við
„andlega rúst, tákn fyrir mann sjálfan og
hugarástand." (12). — En órar hans eru
ekki sprottnir af engu. Eftir nokkurra
ára sambúð hafa þau hjónin ekki haft
um neitt að sameinast og eftir liggur
maður sem misst hefur fótanna í átökum
kynjanna. I frelsiskröfum sínum beinir
Dóra skeytum sínum að honum og sér
höfuðfjanda sinn í honum en eftir stend-
ur hann ráðlaus og fullur sjálfsvorkunn-
ar. — En yfir höfuðið á manninum miðl-
ar söguhöfundur okkur viðhorfum sín-
um til þess fjölskyldulífs sem hugur
mannsins hverfist um.
Allar hugrenningar hans um fjöl-
skylduna snúast um eignarrétt og völd.
Draumar hans snúast ekki um að nálgast
Dóru heldur sigra hana. Líf þeirra hefur
hingað til snúist um að ljúka námi, koma
upp íbúð, koma upp börnum. Draum-
arnir um dæturnar eru draumar eigna-
mannsins:
Eg á þessi engilbörn, tuldraði
hann. Enginn á ykkur annar en
ég, englarnir mínir. (26)
Og hann furðar sig á konu sinni
fyrrverandi þar sem hún eigrar um
leitandi meðal alls kyns fólks í bið-
skýlinu á Hlemmi sem hér verður tákn-
ræn biðstöð friðlausra sálna. Hún sem
fékk allt upp í hendurnar frá því í æsku.
Hann spyr sig hvort lífið í skýlinu sé
„æskilegra en velsæmið, vegmegunin og
traust heimili.“ (38)
En hvað er velmegun og traust heim-
ili? Allar minningar mannsins um samlíf
fjölskyldunnar eru minningar neyslunn-
ar. Myndin af neysluþjóðfélaginu birtist
sem skefjalaust sælgætisát, einu sælu-
stundirnar, sem hann man, eru þær þeg-
ar Dóra og dæturnar birtast á
„breiðtjaldsmynd" hugans, „öll að
keppast við að háma í sig sælgæti inni í
sjoppu." (36). Hér er þó ekki aðeins
verið að lýsa græðginni heldur er líka
kveðið að skýringum á henni með kyn-
ferðislegum skírskotunum sem tákna
hið eiginlega hungur að baki neyslunni
— hungur tilfinninganna.
Eftir hverja sleikju brettist tungu-
broddurinn eins og tungan væri
hali á dýri, og í lokin slettist tung-
an um varirnar eins og fiskur með
sporðaköst. Síðan breiddi tungan
úr sér aftur og mæðgurnar tóku
samtímis breiða sleikju yfir ís-
hnúðinn, vöfðu tungunni utan
um hnúðinn. (32)
338