Són - 01.01.2005, Blaðsíða 116

ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON116
og yfirleitt hjá Eysteini. Í fyrsta lagi getur lýsing Einars Braga (tekin í
heild) einungis átt við um mjög stutt ljóð. Slík ljóð eru að vísu afar
ríkur þáttur í ljóðlist nútímans en þó fjarri því að vera alráð, til dæmis
eru þau það enganveginn á ensku málsvæði. Í öðru lagi á hún tæpast
við um ljóð höfuðskálda á borð við Yeats, Pound, Eliot, Auden (og
raunar fá enskumælandi skáld að ég hygg; undantekning væri þó t.d.
Dylan Thomas). Ég hef að minnsta kosti hvergi orðið var við annað
í skáldskap þeirra og ritum en að þeir telji báðar tegundir líkinganna
hafa hlutverki að gegna. Samanber mynd Eliots hér að framan:
When the evening is spread out against the sky
Like a patient etherised upon a table
Það er að segja: Kvöldið er ekki sjúklingur á skurðarborði, það liggur
flatt undir himninum (myndhverfing) eins og sjúklingur í svefndái
(samlíking). Eða tökum annað dæmi, nú úr Tímanum og vatninu, þar
sem samlíking og myndhverfingar fallast í faðma:
Eins og blóðjárnaðir hestar
hverfa bláfextar hugsanir mínar
inn um bakdyr eilífðarinnar.
Auðvelt er að tína til dæmi úr nútímaljóðum sem sýna að samlíking
er fullgildur skáldskapur. Þetta er raunar svo sjálfsagt mál að ekki
tekur að eyða orðum að því. Fui solo como un túnel, orti Neruda, það
mikla myndhvarfaskáld: ég var einn eins og undirgöng.86 La terre est
bleue comme une orange,87 jörðin er blá eins og appelsína, orti Éluard.
Reyndar kemur hvergi fram í umræðu hér á landi (fyrr en með
þýðingu Benedikts Hjartarsonar á súrrealistaávarpinu), svo mér sé
kunnugt, það sem þó var stefnuskráratriði hjá Breton, að samband
liðanna í myndhverfingu ætti að vera sem langsóttast, hin frjálsu
hugtengsl sem handahófskenndust. Ekki kemur heldur fram að
Breton átti eftir að snúast hugur um ljóðmyndir, að nokkru leyti að
minnsta kosti. Seinna á ferli sínum (1948) skrifar hann:
86 Pablo Neruda (1996:16).
87 Í flokknum „Premièrement“ í L’amour la poésie, sem Sigurður Pálsson hefur þýtt
(Éluard 1995:37).