Són - 01.01.2005, Blaðsíða 17

Són - 01.01.2005, Blaðsíða 17
ÍSLENSKAR LAUSAVÍSUR OG BRAGFRÆÐILEGAR BREYTINGAR 17 sem sagnakvæðaháttur. Í lausavísum hverfa edduhættir hins vegar algjörlega. Eina vísan undir slíkum hætti er eignuð Ögmundi biskupi Pálssyni.25 Annars finnast lausavísur undir edduháttum ekki fyrr en eftir siðskipti, einna fyrst er hálfgerð runhenda Staðarhóls-Páls. (7) Fornyrðislag fyrir og eftir siðskipti 25 Vísan er þó mjög vafasöm. Ekki er víst að hún sé frá rannsóknartímabilinu. Hún er ársett 1542 í Fitjaannálum Odds Eiríkssonar en þeir annálar eru aðeins til í afriti frá seinni hluta 18. aldar: JS 2 fol., um það bil 1760, sbr.: Annálar 1400–1800 II (1927–1932:46). Frumritið var ekki skrifað fyrr en um 1700 og brann trúlega árið 1728 (Annálar 1400–1800 II 1927–1932:8). Og ekki er víst að hér sé um að ræða lausavísu: Þessi örnefnaromsa undir fornyrðislagi gæti verið hluti af lengri þulu. 26 Fyrri vísan: JS 2 fol., bls. 80. Seinni vísan: Lbs. 167 8vo, prentað eftir Jóni Þorkelssyni (1888:385); „kvenna“ (í stað „kvinna“) er tekið upp úr handritinu og þakka ég Sverri Tómassyni ábendinguna. 27 Hér eru til dæmis ekki taldar með vísur Friðþjófs úr Friðþjófs sögu frækna, en mik- lar líkur eru á því að þær séu hlutar af kvæði (lof hetjunni) eða einhvers konar ævidrápu, líkri þeirri sem Örvar-Oddur kvað um afrek sín, enda falla þær vel saman og virðast segja samfellda sögu. Ekki eru heldur með vísnadæmi í Þriðju og Fjórðu málfræðiritgerðinni enda óvisst að þau séu lausavísur og oft er ekki ljóst hvaðan dæmin eru tekin. 28 Þær eru fáar: innan við fimm slíkar runhendur eru varðveittar frá miðöldum. Ólíkt vísum undir ljóðahætti eru þær gamlar, frá 10.–12. öld; síðan virðist þessi háttur fallinn í gleymsku í lausavísnagreininni. Grímsnes hið góða og Gull-Hrepparnir, Sultar-Tungur og svarti Flói. Lítið er lunga í lóuþræls unga, þó er enn minna mannvitið kvenna.26 Þessi óvænta fjarvera edduhátta í lausavísum frá 1400–1550 er sérkennileg að því leyti að á miðöldum voru edduhættir ekki óvinsælir í lausavísum. Um 120 lausavísur undir edduháttum eru til frá 9.–14. öld og eru þá ótaldar vísur sem eru lengri en átta vísuorð, runhendur dregnar af edduháttum og vísur sem trúlega heyra til stærri kvæða.27 Einkum er mikið um lausavísur undir edduháttum í Sturlungu og í for- naldarsögum, þ.e. frá þeim tíma sem liggur nær rannsóknartímabili mínu. Flestar þeirra vísna eru undir fornyrðislagi, eða um 66 heilar vísur (8 vísuorð) og um 30 sjálfstæðir helmingar (4 vísuorð). Vísur undir ljóðahætti eru mun færri, eða um 6, og birtist sú elsta ekki fyrr en í Sturlungu. Fornyrðislag er trúlega vinsælast vegna þess hve einfalt það er. Runhendur eru til dæmis aðeins dregnar af fornyrðislagi.28 Vís- ur með svokölluðu draugastefi, sem verða seinna áberandi, meðal
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Són

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Són
https://timarit.is/publication/1139

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.