Són - 01.01.2005, Blaðsíða 97

Són - 01.01.2005, Blaðsíða 97
97ÞANKABROT UM LJÓÐBYLTINGAR Eflaust veldur fleira því að byltingarástand skapaðist í ljóðlist. Til dæmis voru ljóð frá öndverðu sungin eða kveðin og flutt við hljóð- færaleik og þá er augljós stuðningur að reglufestu formsins, því ákveðin minnistækni er fólgin í háttbundnum brag.24 En eftir því sem tíðara varð að ljóð væru lesin í einrúmi varð síður þörf á að leggja þau á minnið. Og þar kom að laust mál fór að sækja á sem miðill bók- mennta (hugtakið ‚bókmenntir‘ er reyndar mjög ungt), en lengi vel þekktust frásagnir, hetjusögur (epík) og einkum leikrit (drama) varla nema í bundnu máli. Búast mátti við því að röðin kæmi að lýrískum skáldskap einnig, að um hann losnaði sömuleiðis. Með fráhvarfi frá brag á seinni hluta 19. aldar var ljóðhefðin rofin með róttækum hætti. Ég er því alveg ósammála Erni Ólafssyni sem telur að bragfrelsi komi módernisma ekkert við, enda sé það „ekki talið einkenni módernisma í helstu fræðilegu yfirlitsritum“ sem hann hafi séð.25 Þau orð gætu bent til þess að hann hafi ekki lesið mörg slík rit, en kannski er skýringin einkum sú hversu skilgreining hans á módernisma er fjarskalega þröng, mun þrengri en enska hugtakið modernism, og hæfir varla öðrum ljóðum en þeim sem eiga ættir að rekja til súrrealisma. Ef við hinsvegar lítum á nútímaljóð í öllum sínum fjölbreytileika má þvert á móti halda því fram að frelsi undan bragreglum hafi verið forsenda nýrrar ljóðhugsunar af margvíslegu tagi sem telja má ein- kennandi fyrir nútímaljóð. Þar á meðal væru eftirfarandi nýjungar: (1) Prósaljóð, (2) fríljóð og frjáls hrynjandi, ný fyrir hvert ljóð, „hrynj- andi tónhendingarinnar“ (Pound), (3) raðkvæmar myndir eins og í súrrealisma, og sjá má til dæmis í íslenskum ljóðabókum eins og Imbrudögum eftir Hannes Sigfússon eða Óljóðum eftir Jóhannes úr Kötl- um,26 (4) ljóðbygging ólík því sem er í brag: rofin framvinda, mósaík- myndir, blandað og ósamstætt efni (klausur á erlendum málum, samtalsbútar, löng sítöt eins og t.d. í Cantos eftir Pound). Sú eðlisbreyting ljóðsins sem fólgin er í fráhvarfi frá reglulegum brag virðist óafturkræf. Hið bundna ljóð lifir þó áfram í íslenskum skáldskap sem söngtexti (frá öndverðu hafa ljóð verið ort til söngs); 24 Einar Bragi (1/1955:25) víkur að þessu í grein sinni „Í listum liggur engin leið til baka“ og minnir á vísuorð Einars í Eydölum: „Kvæðin hafa þann kost með sér / þau kennast betur og lærast ger / en málið laust úr minni fer“. 25 Örn Ólafsson (1992:24). 26 Dæmi: „Fingur organistans svæfa myrkt brimið / Síðförull maður seytlar fram úr spenntum greipunum“ (Hannes Sigfússon 1982:65); „fylltust himpigimpi / tólfkónga- viti / gáfu kampalampa / súm hinum dindilsnúnu“ (Jóhannes úr Kötlum 1962:44).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Són

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Són
https://timarit.is/publication/1139

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.