Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Síða 43

41
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
um alvarlega leshömlun, dyslexíu.
Gögnin sýna að leshraði Ásu á viðmiðunar-
texta (2. texta) hátt í fjórfaldaðist á kennslu-
tímabilinu. Ekki náðist þó að kenna og þjálfa
öll nauðsynleg undirstöðuatriði á þessum
60 kennslustundum, sem dreifðust á þrjár
lotur á þrettán mánuðum. Gögnin sýna einnig
að hún nær þrefaldaði leshraða á 2. texta
strax eftir aðeins 30 kennslustundir. Aukin
lesleikni hennar yfirfærðist þá einnig á annað
efni sem lesturinn var prófaður á (1. texta).
Kennslustundunum var einvörðungu varið til
hljóðrænna tækniæfinga. Samfellda texta sá
hún ekki í þessu lestrarnámi fyrr en þeir voru
kynntir í síðustu 20 stundunum (sjá einnig
Guðríði Öddu Ragnarsdóttur, 2004, 2007). Í
lok kennslunnar höfðu afköst í lestri 1. texta
einnig aukist svo að aðeins vantaði fimm
atkvæði upp á að þau jöfnuðu leshraða 2. texta
sem var til viðmiðunar. Sjö mánuðum eftir að
kennslu lauk las Ása 150 atkvæði alls í 2. og 1.
texta, með 4 og 3 villum í hvorum texta um sig.
Yfirfærsla lesfiminnar birtist einnig í tveimur
þyngri textum (3. og 4. texta) sem þá voru
prófaðir, og hún las með flæðandi samfellu og
nokkru öryggi (1. mynd).
Gögnin sýna einnig að sama DI-PT
kennslutækni og beitt var til að kenna nemanda
með einhverfu að lesa (Guðríður Adda
Ragnarsdóttir, 2007) gagnast vel til að kenna
nemanda með dyslexíu að lesa. Niðurstöðurnar
bæta þannig nýrri þekkingu við þá sem fyrir
var, og kalla á áframhaldandi kerfisbundna
endurtekningu auk beinnar. Það er gert með
því að kenna samkvæmt sömu kennsluáætlun
nemendum í annars konar hópum, t.d.
nemendum sem eru að byrja í skóla, fullorðnu
fólki, og nemendum af erlendum uppruna, auk
fleiri nemenda með einhverfu og dyslexíu.
Kerfisbundnar og beinar endurtekningar DI-PT
lestrarkennslunnar á íslensku bæta þar að auki
við þá reynsluþekkingu sem þegar er til um
árangur slíkar kennslu á öðrum tungumálum.
Staðbundin greining gagna eins og hér er
sýnd (2., 3. og 4. mynd) varpar einnig ljósi
á sterk áhrif frumbreytunnar á fylgibreytuna,
það er DI-PT kennslutækninnar á raunferli
einstakra undirþátta lestrarnámsins um leið
og það á sér stað. Vegna þess að breytingarnar
gerast strax og hægt er að sjá það með
greiningaraðferðinni, getur kennarinn um leið
hlutast til um framvinduna með nánari fínstill-
ingu, sem eykur líkur á miklum og hröð-
um framförum. Með öðrum orðum, ákvarð-
anir kennarans byggjast á staðbundnum,
afdráttarlausum raungögnum en ekki á hug-
myndafræði eða tilfallandi tískufyrirbærum.
Miðað við fimm vetur sem stúlkan hafði
verið nær ólæs í grunnskóla nægðu hlutfalls-
lega fáar stundir, eða 60, til kennslunnar.
Afkastaaukningin í lestrinum byggðist á þéttri
og rækilegri kennslu og þjálfun í að umskrá
bókstafi og málhljóð. Ása þjálfaðist í að greina
málhljóðin með því að hlusta eftir þeim, bera
þau fram og rita, ásamt öðrum hljóðrænum
verkefnum sem hún átti í upphafi í erfiðleikum
með að leysa en eru nauðsynleg undirstaða
flæðandi raddlestrar (Binder, 1979; Haughton,
1971; MacDowell og Keenan, 2002).
Væntanlega er nokkur breytileiki á því milli
einstaklinga hver leshraði þeirra nákvæmlega
mælist þegar hann verður samfelldur og flæð-
andi, og mun reynslan kenna hversu vítt hann
kann að spanna. Færnimið höfundar um flug-
læsi er um 300-350 rétt lesin atkvæði á mínútu
í raddlestri (sjá einnig Rósu Eggertsdóttur,
1998). Samfelldur flæðandi lestur næst hins
vegar mun fyrr. Þótt höfundur miði við 150 rétt
lesin atkvæði á mínútu sem þumalfingursreglu
um tæknilegt læsi, samfellt og flæðandi, var
lestur Ásu strax orðinn með þeim hætti þegar
hann mældist 104 rétt lesin atkvæði á mínútu.
Höggin sem verið höfðu á lestrinum í upphafi
voru þá einnig horfin með öllu. Þar að auki
bar hún orðið fram íslenskt r, þótt það hafi
aldrei verið sérstaklega æft í tímunum með
hinum málhljóðunum. Ef tækifæri gefast væri
áhugavert að skoða hvort kennsla og þjálfun
í umskráningu bókstafa og málhljóða eftir
sömu skynjunar- og verkleiðum og hér voru
notaðar, hafi slík yfirfærsluáhrif að málhljóð
sem nemandi getur ekki borið fram birtist rétt,
þótt þau séu ekki æfð með.
Að því er höfundur best veit urðu engar
Nemanda með dyslexíu kennt að lesa með beinum fyrirmælum og hnitmiðaðri færniþjálfun