Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 57

55
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
Gróska og stöðnun í stærðfræðimenntun 1880–1970
Gagnfræðaskóla Reykjavíkur, árið 1928 (Lög
nr. 68/1928). Þar átti að kenna unglingum
hagnýt efni og hindra að of margir sæktu í stétt
embættismanna eftir nám við Menntaskólann í
Reykjavík. Jafnframt lét Jónas takmarka fjölda
nýnema í fyrsta bekk Menntaskólans við einn
bekk (Guðjón Friðriksson, 1992) en gerði
Gagnfræðaskólann á Akureyri að menntaskóla.
Þessi ráðstöfun hafði þó um margt önnur áhrif
en Jónas ætlaðist til. Geysileg samkeppni varð
um inngöngu í Menntaskólann í Reykjavík og
það svo að vorið 1946 gengust 164 nemendur
undir inntökupróf, 126 stóðust það, en 30
nemendur voru teknir inn (Einar Magnússon,
1975). Í reglugerð sagði að mest tillit skyldi
tekið til íslensku og reiknings á inntökuprófinu.
Mikilvægt hefur þá líklega verið að hafa lesið
námsefni sem féll að kröfum Menntaskólans,
til dæmis bók Elíasar Bjarnasonar, sem sniðin
var að bók Ólafs, og jafnvel bók Ólafs sjálfs.
Foreldrar stofnuðu nýjan skóla sumarið
1928 undir forystu Péturs Halldórssonar,
síðar borgarstjóra. Skólinn var nefndur
Gagnfræðaskóli Reykvíkinga en Ágústarskóli
í daglegu tali, eftir dr. Ágústi H. Bjarnasyni
sem veitti honum forstöðu. Skólinn fékk rétt
til að útskrifa nemendur með gagnfræðapróf
sem gilti til inngöngu í lærdómsdeild mennta-
skólanna (Guðjón Friðriksson, 1992). Löng
hefð var einnig fyrir því að nemendur, t.d. frá
Flensborgarskóla í Hafnarfirði, reyndu sig við
próf í efri bekki.
Bæði inntökuprófið í fyrsta bekk og próf
inn í efri bekki menntaskólanna virðast hafa
haft sterk áhrif á barna- og unglingafræðsluna
í reikningi fram yfir 1946 er skólinn var styttur
og inntökupróf voru lögð niður. Að minnsta
kosti sóttu bækur Ólafs og Elíasar á á neðri
skólastigum. Ólafur hélt eðlilega fram sinni
kennslubók í Menntaskólanum í Reykjavík,
enda hafa líklega fáir treyst sér til að bæta um
betur á meðan hann starfaði þar fram til 1941.
Erlendis, t.d. í Danmörku, sem Íslendingar
tóku gjarnan mið af, voru margir miðskólar
og menntaskólar og grundvöllur fyrir framboð
nokkurra námsbóka á hverju skólastigi (sjá
t.d. Hansen o.fl., 2008). Meðal menntaskóla á
Íslandi var Menntaskólinn í Reykjavík að mestu
einráður. Þegar Menntaskólinn á Akureyri
var stofnaður árið 1930 var tekið upp sama
námsefni í stærðfræði og í Menntaskólanum
í Reykjavík (Gísli Jónsson, 1981). Erfitt var
því að koma við framboði fleiri en einnar
námsbókar í reikningi fyrir unglingastigið, að
minnsta kosti á meðan menntaskólarnir völdu
sér sjálfir nemendur.
Jónas Jónsson frá Hriflu lagði sérstaka
áherslu á það í umræðum á þingi um mennta-
skóla að þeir hefðu sem minnst áhrif á námsefni
unglingaskólanna (sjá t.d. Alþingistíðindi D,
1932). Það er vissulega gömul saga og ný,
ekki síst í stærðfræði, að efri skólastig stýri
námsefni neðra skólastigs. Þekkt er til dæmis
að kennarar í stærðfræði stærðfræðideildar
menntaskólanna tóku mið af kröfum Tækni-
háskólans í Kaupmannahöfn og það gerði
verkfræðideild Háskóla Íslands einnig síðar
enda var námið þar lengi fyrrihlutanám
Tækniháskólans. Markmiðin eru bæði að miða
kennslu og námsefni við að mæta nemandanum
þar sem hann er og að gera hann færan um að
takast á við næsta skólastig. Fyrir þá sem
hyggja á frekara nám geta þessi markmið farið
saman en Jónas frá Hriflu vildi einmitt hafa
unglingaskólana almenna skóla sem byggju
nemendur undir störf í þjóðfélaginu án tillits
til frekara náms.
Ríkisútgáfa námsbóka 1937
Árið 1937 var Ríkisútgáfa námsbóka stofnuð
eftir langa baráttu jafnaðarmanna. Mörg börn
áttu ekki skólabækur og höfðu ekki efni á
þeim. Hér var því um að ræða framtak til
félagslegs jöfnuðar. Umræða um stofnun
ríkisútgáfu hafði staðið árum saman og fram
komið helstu rök með henni og móti, sem
lesa má um í Alþingistíðindum. Magnús
Jónsson nefndi (Alþingistíðindi C, 1931) að
greiða þyrfti sómasamlega fyrir handrit að
kennslubókum og ríkið mundi ekki geta staðið
sig við það en Sigurjón Á. Ólafsson sagði
að þeir sem skrifuðu skólabækur fengju þó
nokkurn veginn trygg ritlaun hjá ríkisútgáfu.
Menn greindi á um hvort heppilegra væri að