Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Qupperneq 131

129
„Blítt bros og hlýtt faðmlag“
Um viðhorf leikskólakennara
til umhyggju í leikskólastarfi
Sigríður Síta Pétursdóttir
Fræðslusviði Kópavogsbæjar
Hagnýtt gildi: Niðurstöðurnar ættu að geta gagnast sem innlegg í umræðu leikskólans um faglegt
starf. Í greininni er gengið út frá þeirri skilgreiningu að umhyggja merki það að annast um einhvern
af áhuga, hlýju og ábyrgð, þannig að sá sem umönnunar og umhyggju nýtur öðlist öryggi og
traust til að geta tileinkað sér þekkingu í gegnum daglegar athafnir. Greinin er framlag til að auka
fyrirferð umhyggju í faglegri umræðu.
Markmið greinarinnar er að varpa ljósi á viðhorf leikskólakennara til umhyggju í leikskólastarfi1.
Áhersla er lögð á að fá fram skilning og skilgreiningu sautján leikskólakennara á hugtakinu umhyggja
og þýðingu þess fyrir þroska og nám barna. Gögnum var safnað með einstaklingsviðtölum og
viðtölum við rýnihópa. Með því að gefa leikskólakennurum tækifæri til að velta fyrir sér og orða
skilgreiningar sínar á hugtakinu umhyggja er gerð tilraun til að dýpka þá vitneskju sem fyrir er um
hugtakið í leikskólastarfi. Meginniðurstöður rannsóknarinnar, sem fram fór í tveimur íslenskum
leikskólum, eru þær að umhyggja er viðhorf sem byggist m.a. á faglegri þekkingu, stuðningi og
því að setja mörk. Leikskólakennararnir telja umhyggju vera mikilvæga fyrir tilfinningalegan,
félagslegan og vitrænan þroska barna, hún sé forsenda þess að barn geti lært og þroskast fyrir
eigin verðleika. Þátttakendur álíta að mikilvægi blíðra brosa og hlýrra faðmlaga sé vanmetið í
starfinu í leikskólum. Það skipti verulegu máli fyrir vellíðan barnsins og hæfni þess til að nema
af umhverfinu að því sé mætt af hlýju og virðingu. Samkvæmt leikskólakennurunum á umhyggja
að vera undirliggjandi í öllu leikskólastarfi. Svo virðist sem leikskólakennarar noti hugtökin
umhyggja og umönnun jöfnum höndum. Algengasti greinarmunurinn sem leikskólakennararnir,
sem rætt var við, gera er að: umönnun felist í líkamlegri umhirðu en umhyggja felist í viðhorfum
og afstöðu til barna.
Í gegnum tíðina hefur verið töluverð umræða
meðal leikskólakennara um þátt umhyggju
og umönnunar í skólastarfi. Umræðan hefur
af og til snúist um það hvort skipta eigi
leikskóladeginum upp í skipulagðar stundir
þar sem fari fram kennsla og frjálsar stundir
þar sem börn leiki sér2. Þær raddir hafa einnig
heyrst að það sé annarra en leikskólakennara
1 Greinin er unnin upp úr meistaraprófsritgerð minni (2008), Umhyggja í leikskóla, viðhorf og starf leikskólakennara. Þar
var annars vegar leitað eftir skilgreiningum leikskólakennara á hugtakinu umhyggja og hins vegar því hvernig umhyggja
birtist í leikskólastarfinu. Sá hluti sem hér er tekinn til umfjöllunar er um skilning og skilgreiningar leikskólakennara á
umhyggjuhugtakinu. Leiðbeinendur voru Jóhanna Einarsdóttir prófessor og Kristján Kristjánsson prófessor.
2 Umræðan hefur fyrst og fremst fengið byr þegar erfiðlega hefur gengið að ráða leikskólakennara og annað starfsfólk
við leikskólana. Skólamálanefnd Félags leikskólakennara samþykkti árið 2005 að fjallað yrði með skipulegum hætti um
hugmyndir sem fram höfðu komið um það hvort skilgreina ætti dvalartíma barna í leikskólum, til dæmis annars vegar sem
skólatíma og hins vegar sem afþreyingu.
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009, 129–144