Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 33

33
þessu tilefni. Hann var framleiddur í verksmiðjum Bing & Grøndahl og
skartaði teikningu Thoru Friðriksson af Úlfljóti þar sem hann stendur
hnarreistur á barmi Almannagjár og bendir yfir Vellina.7
Viðbrögð við ráðagerðum undirbúningsnefndar Alþingishátíðarinnar
um plattaframleiðslu og ekki síst umfjöllun um postulínshunda í því sam-
hengi er tilefni til að skoða nánar táknmynd slíkra hunda í íslensku samfé-
lagi á þriðja áratugnum. Þótt ekki sé einleikið að útskýra háð á borð við það
sem birtist í Speglinum má ætla að skírskotun höfundar til postulínshunda í
stað postulínsplatta gefi til kynna að táknleg staða hundsins hafi verið með
þeim hætti að það hafi þótt verulega fjarstæðukennt að tengja hann „1000
ára afmæli Alþingis og hins íslenska lýðveldis“. Hér að neðan verður þessi
staða postulínshundsins sett í samhengi við mat íslenskra menntamanna á
menningarlegri stöðu íslensks samfélags á fyrstu árum fullveldis og hvern-
ig þeir báru hana saman við stöðu nágrannaþjóðanna sem gjarnan var vísað
til sem „menningarþjóðanna“. Staðnæmst verður við kröfur um nauðsyn
þess að efla rannsóknir á íslenskri menningar- og listasögu í þeim tilgangi
að vekja athygli á fjölþættri menningararfleifð Íslendinga og styrkja tengsl
almennings á Íslandi við merkar menningarlegar rætur sínar, tengsl sem
virtust að mati ýmissa menntamanna hafa rofnað.
Eyðurnar í íslenskri menningu
Þegar sjálfstæðismálið komst almennilega á dagskrá á Íslandi um miðjan
fyrsta áratug tuttugustu aldar og einkanlega eftir 1918 fóru ýmsir íslenskir
menntamenn að veita athygli þeim menningarmun sem virtist vera milli
Íslands og nágrannalandanna. Af samanburðinum spratt hugsun um að
eitthvað vantaði upp á til að unnt væri að líta á íslenska menningu sem
heildstæða og þar með að Íslendingar gætu með fyllilega sannfærandi
hætti litið á sig sem menningarþjóð meðal menningarþjóða. Íslendingar
gátu svo sannarlega gert tilkall til merkilegs bókmenntaarfs en hvað með
önnur svið lista og menningar sem aðrar menningarþjóðir virtust svo ríkar
af. Þessa tilhneigingu til að horfa til menningarinnar á grundvelli ófull-
komleika hefur indverski sagnfræðingurinn Dipesh Chakrabarty fjallað
um með vísan til sambands nýlendna og herraþjóða. Í opinberri umræðu
á Indlandi á nítjándu og fyrri hluta tuttugustu aldar, segir Chakrabarty,
þjónaði „Evrópa“ sem menningarlegt viðmið. Hugtakið „Evrópa“ fól
7 Helga Skúladóttir Schopka, „Danskir plattar með íslensku efni“, bls. 9.
POSTULÍNSHUNDAR OG GLöTUÐ MEISTARAVERK