Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 146

146
Þegar segir frá Pétri er stokkið á milli nútíðar- og fortíðarsviðs og
þótt frásögnin sé líka brotin upp með öðru móti myndar hún tvo nokkuð
samfellda þræði, annars vegar ferðalag Péturs frá borginni þar til hann
hverfur á vit geðveikinnar og hins vegar ævisögu hans í grófum dráttum
frá bernsku til fullorðinsára. Á milli þessara frásagnarþráða er þó um 20
ára eyða; í ævisögu Péturs vantar kaflann frá tvítugu til um það bil fertugs.
Frásagnaraðferðin í köflunum sem segja frá Pétri er afar sérstök sökum
fjölbreytilegrar notkunar fornafna og annarra orða sem vísa til aðalpersón-
unnar en í stað þess að vísa til Péturs með nafni hans eða persónufornafni
(hann) er ýmist sagt maður, týndur maður, lítill drengur, drengur, lítill maður
eða ungur maður, allt eftir því á hvaða æviskeiði Pétur er þegar þar er
komið sögu. Þar að auki beinir sögumaður orðum sínum beint til Péturs í
nokkrum köflum í síðari hluta bókarinnar og notar þá fornafnið þú.
Á óræða sögusviðinu kallast á ýmsar raddir, textinn er brotakenndur og
uppruni hans óljós en að minnsta kosti ein af röddunum sem þar hljóma
tilheyrir þó Pétri. Í fyrsta kafla bókarinnar er nefnist „Ég í öllum föllum
eintölu“ talar sögupersónan Pétur til höfundar síns og leggur áherslu á að
1. persónu fornafnið ég vísi til hans sjálfs: „Mundu að ég er aðalpersóna:
ég. Verk þitt stendur og fellur með mér. Hvað værir þú án mín?“ (9) Í loka-
kaflanum, sem ber heitið „Ákall“, birtast nokkrir textabútar sem óljóst er
hvort runnir eru frá einum mælanda eða mörgum. Þeir kallast á við upp-
hafskaflann og líklegt má telja að einhverja þeirra eða alla megi rekja til
Péturs. Þar á meðal er texti í 1. persónu fleirtölu, í formi eins konar ákalls
eða bænar: „Gefðu okkur meiri kynhvöt, því sú sem við höfum nægir okkur
ekki. Gefðu okkur töflur til að örva kynhvötina, auka kynorkuna, svo við
getum sparað svefntöflurnar þar til ellin hefir tekið af okkur kynþörfina
fyrir fullt og allt.“ (197)
Þannig má færa haldbær rök fyrir því að vísað sé til sömu persónunnar,
Péturs, með 1. persónu fornöfnum eintölu og fleirtölu, 2. og 3. persónu
fornöfnum auk nokkurra nafnliða og orðsins maður sem getur bæði verið
í hlutverki nafnorðs og óákveðins fornafns. Fjölradda frásagnir þar sem
svo fjölbreytileg fornöfn eru notuð um sömu persónu eru mun fágætari en
frásagnir þar sem einungis er skipt milli 1. og 3. persónu. Sem dæmi um
þær síðarnefndu mætti nefna ýmsar skáldsögur Thors Vilhjálmssonar, þar
á meðal Turnleikhúsið (1979); L’Amant (1984) eftir Marguerite Duras, Rán
(2008) eftir Álfrúnu Gunnlaugsdóttur og nýjustu skáldsögu Steinunnar
Sigurðardóttur, Jójó (2011). Erlend dæmi um skáldverk þar sem flakkað
ÁStA kRiStíN BeNediktSdÓttiR