Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Side 46

46
ÚTDRÁTTUR
Postulínshundar og glötuð meistaraverk
Um verkefni íslenskrar menningarsagnfræði á þriðja áratug tuttugustu aldar
Með hliðsjón af menningarlegri stöðu og hlutverki postulínshunda í íslensku samfé-
lagi á þriðja áratug tuttugustu aldar er í greininni leitast við að kanna samfélagslegt
samhengi krafna um auknar rannsóknir á íslenskri menningarsögu. Á þessum árum
var farið að líta til hins danskættaða postulínshunds sem tákns ómenningar. Um
sama leyti, er sjálfstraust Íslendinga hafði eflst með fullveldi, virtust blasa við ýmiss
konar eyður eða misbrestir þegar litið var til menningarlegrar fortíðar þjóðarinnar.
Fyrir utan tungumálið og bókmenntirnar virtist íslensk menning í hinum þrengri
fagurfræðilega skilningi næsta fábrotin í augum sumra menntamanna. Brýnt þótti að
gera gangskör að því að leiðrétta þennan menningarhalla sem meðal annars virtist
tilkominn vegna þess að ýmsum lykilþáttum menningarsögu Íslendinga höfðu ekki
verið gerð viðhlítandi skil og þeir því fallið í gleymsku. Í greininni er hugað að því
með hvaða hætti krafan um íslenska menningarsagnfræði byggði á hugmyndinni um
Íslendinga sem menningarþjóð meðal menningarþjóða og þar með á samanburði við
evrópskar fyrirmyndir. Jafnframt er skoðað hvernig slík krafa mótaðist á grundvelli
skilgreininga á menningarbundnum þáttum sem álitnir voru skaðlegar andhverfur
íslenskrar menningar og birtust meðal annars í gervi postulínshunda á kommóðum
íslenskra sveitaheimila.
Lykilorð: menningarsaga, listasaga, menningararfleifð, ómenning, ófullkomleiki
ABSTRACT
Porcelain Dogs and Hidden Treasures
On the Task of Icelandic Cultural History in the 1920s
Exploring the cultural status and role of the porcelain dog figure in Iceland during
the 1920s as a point of departure the article seeks to examine the social agenda that
calls for enhanced research on Icelandic cultural history were based on. Generally
presumed to be of Danish bred the highly popular porcelain dog came in the period
to function as a symbol of cultural menace. At the same time, as national confidence
mounted with the Icelandic state obtaining sovereign status in 1918, a lacuna see-
med to present itself in the eyes of the local intelligentsia with regard to the nation’s
cultural past. With the exception of language and literature, culture in the aesthetic
sense seemed suspiciously absent from Icelandic history. Several local intellectuals
ÓlAfuR RAStRick