Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 171

171
stríði, enda þótt hann geri það ekki eins beinskeytt og afdráttarlaust og
áður:
„Stríðið er gleðigjafi.“ Þetta eru orð Jeans de Bueil. Hann hefur fallið í
ónáð hjá konungi og rekur nú ævisögu sína fyrir þjóni sínum, sem ritar
hana niður. Árið er 1465 og sá sem talar er ekki lengur hinn alfrjálsi, sjálf-
stæði riddari, smákóngurinn í sínu veldi. Þetta er maður sem sjálfur þjónar
öðrum:
Stríðið er gleðigjafi. Menn bindast hugástum í hernaði. Þegar menn
trúa á málstaðinn og sjá blóðbræður sína berjast af dirfsku þá tárast
þeir. Ljúfsæll unaður rís í hjartanu við að finna hve vel og tryggilega
menn standa saman; og þegar maður sér félaga sinn leggja lífið í
sölurnar á hetjulegan hátt til að fylgja og uppfylla tilskipun skapara
vors, þá heitir maður því að halda áfram og deyja eða lifa með honum
og yfirgefa hann aldrei vegna nokkurra kvenásta. Við þetta er maður
gripinn þvílíkum fögnuði að enginn sem ekki hefur upplifað hann
getur lýst því hversu unaðslegur hann er. Haldið þið kannski að ein-
hver sem þetta gerir hræðist dauðann? Því fer fjarri! Hann er svo
gagntekinn af styrk og unaði að hann veit ekki hvar hann er staddur.
Í sannleika sagt þá hræðist hann ekkert í veröldinni!18
Sannarlega er þetta stríðsnautn, en þetta er ekki lengur sú hreina nautn
sem felst í mannaveiðum, í sverðaglamrinu, í hneggi hrossanna og ótta og
dauða óvinarins – ánægjan sem felst í því að heyra þá hrópa „hjálp, hjálp“
og sjá þá liggja í valnum með sundurristan kvið. Þetta er öllu heldur sam-
kennd með félaga, hrifningin sem fylgir því að berjast fyrir góðan málstað.
Og það kemur sterkar fram en áður að stríðsnautnin þjónar hlutverki vímu
til að vinna bug á óttanum.
Um er að ræða mjög einfaldar og sterkar tilfinningar sem tala sínu
máli. Menn drepa, helga sig bardaganum og sjá samherja sinn berjast. Þeir
berjast við hlið hans. Þeir gleyma stað og stund. Þeir gleyma sjálfum dauð-
anum. Þetta er unaðslegt. Hvað vilja menn meira?
3. Til er fjöldi heimilda sem gefa í skyn að afstaða hinnar veraldlegu
yfirstéttar á miðöldum til lífs og dauða komi alls ekki alltaf heim og saman
við þá afstöðu sem ríkir í ritum andlegu yfirstéttarinnar og við lítum
18 Úr Le Jouvencel. Ævisaga riddarans Jeans de Beuil, ritstj. C. Favre og L. Lecestre
(Société de l’histoire de France), 1887–1889, 2. bindi, bls. 20. Hér vitnað eftir
Huizinga, sama rit, bls. 94.
AF ÁRÁSARGIRNINNI OG UMBREYTINGUM HENNAR