Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Side 118

118
Í staðinn fær hann óvænt starf sem blaðamaður við nýtt afþreyingarblað,
Blysfara.
Markmið Páls eldri með því að rifja upp þessa atburði og segja sögu
sína er, eins og hann segir margoft, að glöggva sig á sjálfum sér og öðrum
„á mikilfenglegum og um margt harmsögulegum tímum“.9 En ritferl-
ið, minningaferlið, er honum ekki auðvelt, síður en svo og hann lætur
lesendur fylgjast vel með efasemdum sínum og þrautum. Hann upplifir
minningar sínar oft sem áleitnar, yfirþyrmandi og stundum beiskar (sjá t.d.
SH 78–82) og á nokkrum stöðum í þríleiknum er minningaferlið sagt vera
háskalegt: það er „hvergi nærri áhættulaust að líta um öxl“ (SH 14), skrifar
hann, „eða hvernig fór fyrir konu Lots?“ (DS 276). Hann freistast því oft
til að lýsa sögulegum atburðum í staðinn fyrir að rifja upp sína persónu-
legu reynslu:
Ég staldra við, legg frá mér pennann, les röska örk af kroti mínu í
kvöld, spyr sjálfan mig í hljóði hvort ég sé farinn að semja einskonar
ritgerð um efni sem öllum sé kunnugt, eða ætti að vera kunnugt, í
stað þess að halda áfram að rifja upp nokkrar minningar í því skyni
að glöggva mig á sjálfum mér og lífi mínu. (SH 279)
Á nokkurra kafla fresti í gegnum þríleikinn allan veltir sögumaður því
fyrir sér hvort hann eigi að halda þessu áfram, af hverju hann sé að þessu
„tilgangslaus[a] pári“ (SH 179). Hér eru sem sagt bæði sögumaður og les-
endur í leit að skilningi: hvaða merkingu hafa þessar persónulegu endur-
minningar Páls um sögulegt tímabil fyrir hann og fyrir lesendur?
Minnisfræðingar hafa bent á að huglægni minnisins gefi mönnum tæki-
færi til að kanna persónulega upplifun sögulegra atburða og margbrotin
tengsl hennar við hina opinberu „Sögu“.10 Í sögulegum skáldskap þjónar
endurminningaformið oftast því markmiði að láta minnið brúa bilið milli
skáldskapar og sögu, einkalífs og opinbers lífs, fortíðar og nútímans.11 Páll
eldri minnir okkur á að hann ætli sér ekki að „semja fræðirit“ (DS 18) eða
„annál“ (SH 188) – það er „Sögu“ – heldur ætli hann að gera grein fyrir
9 Ólafur Jóhann Sigurðsson, Drekar og smáfuglar: úr fórum blaðamanns, Reykjavík:
Mál og menning, 1983, bls. 588. Hér eftir verður vísað til þessa verks í meginmáli
með skammstöfuninni DS og blaðsíðutali innan sviga.
10 Susannah Radstone, „Screening Trauma: Forrest Gump, Film and Memory“,
Memory and Methodology, ritstj. Susannah Radstone, Oxford / New York: Berg,
2000, bls. 84.
11 Sama rit, bls. 82.
dAiSy NeijmANN