Skírnir - 01.01.1971, Síða 177

SKÍRNIR
RITDOMAR
175
kaflann, Riickblick auf die Jugend und die friihe Dichtung (Yfirlit um æsku
og æskukveðskap), sem er vægast sagt mjög rýr og ýmis verk ekki nefnd á
nafn, sem liggur í augum uppi að þar ættu heima. Vankunnátta höf. í seinni
alda bókmenntum kemur þar og fram, er hann telur kvæðið Kappatal Islend-
inga bera vott um „eine ausreichende Kenntnis der islándischen Sagaliteratur"
hjá Hjálmari (bls. 128), en það kvæði er til í ýmsum gerðum eftir nokkra
höfunda og því nær öruggt, að Hjálmar sé þar ekki upphafsmaðurinn.
Fjórði kaflinn nefnist Der Weg zur Selbstándigkeit (Leiðin til sjálfstæðis),
og segir þar frá hjónabandi Hjálmars og búskap þar til hann flytur úr Austur-
dal. Fimmti kafli ber síðan heitið Die Tímaríma Hjálmar Jónssons und die
islándische rímur-Dichtung (Tímaríma H. J. og íslenzki rímnakveðskapurinn).
Þar gerir höf. fyrst á rúmum 8 bls. grein fyrir Tímarímu hinni nýju, mein-
gölluðu verki og tvímælalaust hinni lökustu af rímum Hjálmars, eyðir síðan
30 bls. nær eingöngu í almenna greinargerð um íslenzkan rímnakveðskap
fyrr og síðar og afgreiðir loks aðrar rímur Hjálmars og rímnaflokka á rúm-
um tveimur blaðsíðum. Þó vera megi, að félagslegur áhugi höf. (sbr. síðar)
ráði hér einhverju um efnisvalið, þarf eigi að síður naumast að eyða að því
orðum, hve fáránleg slík vinnubrögð eru í vísindariti.
í sjötta kafla ritgerðarinnar, Rúckzug in die Gemeinde und poetischer
Fortschritt (Aftur í fjölmenni og skáldskaparframfarir), segir einkum frá
lausavísnagerð Hjálmars, með innskotskafla almenns eðlis um íslenzka lausa-
vísnagerð, og í hinum sjöunda, Der Weg in die Einsamkeit (Leiðin inn í ein-
veruna), frá sauðaþjófnaðarmáli Hjálmars og andláti Guðnýjar, konu hans.
I framhaldi af því fjallar höf. um erfiljóð Hjálmars um hana látna, og svo
að þess sé getið sem vel er, þá tekst honum þar að draga fram ýmis bók-
menntaleg rök, sem virðast haldgóð, fyrir þeirri hugmynd sinni, að kvæðið
Andvaka sé yngst þeirra, en Sorgarlœti og Ekkilsgœla eldri, þvert ofan í það
sem ráða má af handritum Hjálmars. Er athugun höf. á þessum kvæðum að
ýmsu gagnleg og líklega það sem einna helzt er nýjabrum að í allri ritgerð-
inni.
Áttundi kafli ritgerðarinnar nefnist síðan Das Alter (Ellin). Þar fjallar
höf. um efri ár Hjálmars, verk hans í lausu máli og önnur ritstörf á þessum
tíma, og loks ræðir hann í nokkru máli um kvæðin Umkvörtun og Island
fagnar konungi sínum á Þingvelli 1874. I níunda kaflanum, Dichtung dem
nahenden Tod gegenúber (Skáldskapur andspænis dauðanum sem nálgast),
fjallar höf. síðan annars vegar um örlagaviðhorf (Schicksalzugriff) og sjálfs-
mat (Selbstbehauptung) Hjálmars og hins vegar um ættfræðistörf hans. I
ljósi þessa hvors tveggja og nokkurra kvæða Hjálmars frá síðari árum ræðir
höf. þar um samfélagslega stöðu Hjálmars og eigið gildismat hans í því efni.
Eftir svipuðum leiðum er enn haldið í tíunda kafla ritgerðarinnar, Soziolog-
ische Uberlegungen zur Biographie Hjálmar Jónssons (Versuch einer Zusamm-
enfassung) (Félagsfræðilegar hugleiðingar um ævisögu H. J. (tilraun til yfir-
lits)), en þar er enn rætt um félagslegt hlutverk Hjálmars og eigið álit hans
á þjóðfélagslegri stöðu sinni, m. a. út frá því sjónarmiði, að hann var óbreytt-
ur bóndi úr og í alþýðustétt, og auk þess reynt að útskýra í því ljósi hug-