Skírnir - 01.09.1995, Blaðsíða 215

SKÍRNIR
ER GAGN AÐ SKÁLDSKAP?
485
„áþreifanlegra" fyrirbæra - orða, hljóma, lita, forma, hreyfinga,
athafna.
Listamaðurinn hefur áhrif á miðilinn sem hann notar, en mið-
illinn hefur líka áhrif á hann. Einmitt í þessu gagnkvæma ferli er
fólginn möguleikinn til rannsóknar, og því sterkari og dýpri sem
hin gagnkvæmu áhrif eru, þeim mun máttugra og djúpristara
verður listaverkið. Af þessu leiðir að sá sem nýtur listaverks veitir
ekki viðtöku skilaboðum, heldur tekur sjálfur þátt í þeirri athug-
un sem á sér stað í verkinu, verður í vissum skilningi „meðskap-
ari“ þess.
Meðal gesta á Bókmenntahátíð í Reykjavík í haust var vestur-
íslenski höfundurinn William D. Valgardson, sem einnig á skáld-
sögu á íslenskum bókamarkaði í ár. Fyrir nokkrum árum lét hann
þessi orð falla:
Á meðan ég er að skrifa, uppgötva ég hvað ég er sjálfur að hugsa: hvernig
ég finn til. Hér er eitthvað sem ég vissi ekki áður. Eg á við, að ég gæti
ekki ímyndað mér, að ég semdi sögu þarsem ég vissi fyrirfram hvað ég
ætlaði að segja. Það væri bara áróður. Ég veit ekki einusinni um hvað
sagan mín á eftir að fjalla.2
Heföbundin og listræn tákn
Til eru tvennskonar aðferðir til að koma vitneskju eða tilfinning-
um á framfæri. Annarsvegar eru notuð hefðbundin tákn sem tjá
einhlítar upplýsingar og staðreyndir. Vísindin eru skýrasta dæmi
um þennan hátt: þau miðla með beinum hætti vitneskju um ver-
öldina og hvernig hún virðist vera vaxin. Svipað má segja um
sagnfræði, félagsfræði, málfræði: allar þessar greinar notast og
styðjast við hefðbundið táknmál. Vitanlega styðjast skáldin líka
öðrum þræði við hefðbundin tákn, en slík tákn geta aldrei orðið
skáldskapnum til verulegs framdráttar; þau þjóna kannski fremur
hlutverki bindiefnis eða jarðtengingar.
Listir eru að því leyti einstæðar, að merkingarsvið þeirra er
fremur að finna í tjáningarformum þeirra en hefðbundnum tákn-
2 Sigurður A. Magnússon: „Vestur-íslenskur sagnameistari". Þjóðlíf 6.-7. tbl.
(1990), bls. 55.