Skírnir - 01.09.1995, Blaðsíða 256

MYNDLISTARMAÐUR SKÍRNIS
Leitin að paradís
draumsýnin um paradís þar sem maðurinn lifir í sátt og samlyndi við
sjálfan sig og hina villtu náttúru er algeng í næfri list. I grundvallarriti
sínu um list næfra tekur Anatole Jakovsky sögnina um Adam og Evu í
aldingarðinum sem dæmi um þá einföldu og blátt áfram afstöðu til lífsins
er einkennir næfa list; næf mynd sé jafn nakin og þau tvö fyrir
syndafallið, þegar blygðunin var enn ekki til og vitundin tær einsog á
bernskum vordegi. Þau þekktu jafnvel ekki muninn á góðu og illu;
höfðu ekki etið af hinum forboðna ávexti.
Jakovsky skilgreinir list næfra sem leit að týndri paradís. Að hans
mati hófst blómaskeið næfrar listar með iðnbyltingunni um miðja
nítjándu öld. Vélvæðingin gerði handverksmanninn rótlausan; særði
fegurðartilfinningu hans og ást á handverki. Hann sem hafði lifibrauð af
verkamannavinnu, en föndraði við að mála engla í frístundum sínum, fór
að líta á sjálfan sig sem fallinn engil. Allt og sumt sem hann gat gert var
að segja frá fallinu. Hið sama má segja um aðra næfa listamenn; jafnvel
þótt þeir hafi aldrei unnið sem handverksmenn skynja þeir þessa
nýtilkomnu harðneskju umheimsins og sjá gömlu góðu dagana í hilling-
um - þeir leita paradísar í upphafinni fegurð endurminninganna.
Myndlistarmaður Skírnis, Óskar Magnússon (1915-1993), leitaði
einnig sinnar paradísar og skapaði sér aldingarð. Hann vann sem verka-
maður hjá Eimskip í mörg ár, en ól jafnframt með sér draum um að festa
niður hugsanir sínar. Óskar byggði sérkennilegt hús í Blesugrófinni
ásamt Blómeyju Stefánsdóttur, konu sinni. Þar hófu þau að stunda
myndsköpun sem kom fyrir augu veflistarkonunnar Hildar Hákonar-
dóttur. Hún hvatti þau til að sækja kvöldskóla sinn í veflist sem þau og
gerðu, þrátt fyrir mótbárur Óskars í fyrstu. Hann vissi sem var að með
því að ganga í skóla og bergja með öðrum af gnægtabrunni menningar-
innar smækkar maðurinn að nokkru leyti og glatar jafnvel uppruna sín-
um. Næf alþýðulist er ef til vill sá angi menningarinnar sem kemst næst
því að vera milliliðalaus og óheft sköpun.
Óskari var sérstaklega í mun að gera góðar myndir af einkavini sín-
um og átrúnaðargoði, Jósef Stalín. En þótt Stalín sé fyrirferðarmikill sem
myndefni hjá Óskari eru verk hans langt frá sósíalrealískri heilaþvottar-
list. Áhugi hans á stálmanninum er einlægur og engu líkara en að þar sé
um nákominn ættingja að ræða. Bæði gerðu Óskar og Blómey mjög fjöl-
skrúðug veggteppi þar sem birtist afar persónuleg sýn þeirra á íslensku
þjóðskáldin og þjóðleg minni.
Um það leyti sem þau Óskar og Blómey sóttu veflistarnámskeiðið, í
byrjun árs 1973, ákváðu borgaryfirvöld að rífa skyldi hús þeirra í Blesu-
Skírnir, 169. ár (haust 1995)