Jón á Bægisá - 01.10.2009, Blaðsíða 27

Tign yfir tindum ogdauSinn á kránni
kannski andvarinn á undan alkyrrðinni? Þetta viðbótarorð Helga, djarft
inngrip hins sjálfstæða þýðanda, vekur áleitnar spurningar ekki aðeins um
tign náttúrunnar heldur um tign mannsins eða skort á tign, í náttúrunni
og í nútímanum.
Hefð og nýmæli
Orðið tign ætla ég, sökum þröngra aðstæðna, að nota mér sem vogarstöng
til að fara í loftköstum yfir vægi Helga í bókmenntasögunni - en það er lítt
rannsakað efni þótt mikilvægið blasi við öllum. Eg verð hér að látast stökkva
yfir fjallgarð. Þýðingar Helga einkennast oftar en ekki af ldassískri tign, og
sú tign er með ýmsu móti einkenni á flutningi hans á erfðagóssi ljóðlistar
frá fyrri öldum til íslensks nútíma. Þessi tign getur verið létt og leikandi, svo
sem við höfum séð, en hún getur líka birst á hægferðugan, mynduglegan
hátt — þýðingar forngrísku leikljóðanna eru dæmi um það — og hún getur
orðið íburðarmikil og jafnvel eilítið þungstíg, þar sem Helga finnst frum-
textinn kalla á slíkt - hér kemur John Keats upp í hugann („Þú þagnarinn-
ar fálát fósturmær! / Þú festarbrúður kyrrðartímans hljóð“ — þannig hefst
„Ode on a Grecian Urn“ eða „Gríska skrautkerið“ í þýðingu Helga).'
Helgi Hálfdanarson hefur lagt ómældan skerf til endurnýjunar klass-
ískrar ljóðaorðræðu í íslenskri bókmenntasögu — og sú endurnýjun felur
iðulega í sér nýsköpun í hinu íslenska samhengi. Ég nefndi hér að framan
þá samræðulist sem býr í þýðingum Helga - það orð á ekki síst við um
tengsl hans við íslenska bókmenntasögu - hann er ævinlega í samræðu við
bókmenntasöguna, hefð hennar og samtímamynd. Og sé á annað borð
spurt, innan vébanda bókmenntasögunnar, hvernig hefðin endurnýist, þá
opnast sá mikli sjóður sem Helgi hefur lagt til. Og þetta hlýtur að vera
mikilvæg spurning þegar litið er til miðbiks síðustu aldar og áratuganna
eftir það, þegar frumortur hefðbundinn skáldskapur lendir í kreppu og
módernisminn nær fótfestu. En einmitt þegar Steinn Steinarr lýsir yfir
dauða hins hefðbundna ljóðs, þá setur Helgi Hálfdanarson í fluggírinn og
færir okkur hefðina aftur, endurnýjaða, margháttaða, tignarlega, lifandi.
Með þessu er ekki sagt að Helgi hafi ekki átt sinn þátt í framgöngu
módernismans á Islandi. Hér ber að varast að taka hans eigin orð of bók-
staflega. Með Hórasarþýðingum sínum sem birtust á bók árið 1991 birti
Helgi svokallaðan „Halaklepp“ sem hann hnykkti svo á með því sem hann
kallaði „Endahnút“ aftast í bókinni Nokkur þýdd Ijóð frá 1995. I „Hala-
kleppi“ segir hann:
1 Erlend IjóSfrá liSnum timum, bls. 173.
á fidSceadjá — af og frá, ég kann ekki nokkurt erlent tungumál 25