Jón á Bægisá - 01.10.2009, Blaðsíða 41

Að sjá Ijóðið rísa hœrra
Það eru einmitt torskildir staðir og aflagaðir í kveðskapnum sem hann bein-
ir könnun sinni að og leitast við að leiðrétta og skýra á nýjan hátt. Hann
fer ekki hefðbundna leið fílólóga, heldur nýtir hann „leiðsögn formsins“ -
rýnir í bragarhætti, Ijóðstafi, hrynjandi og rím og beitir líka þekkingu sinni
á skáldamálinu til að leiðrétta það sem augljóslega hefur aflagast og fer þá
ekki hjá því að margar fyrri skýringar leiðréttast jafnframt.
Slettireka hefur undirtitilinn „Leikmannsþankar um nokkrar gamlar
vísur“. I formála bókarinnar gerir Helgi ráð fyrir að sumum muni finn-
ast hann vera farinn að rótast í annarra manna kálgarði og að spurt verði
hvernig á þessum ósköpum standi. Hann svarar spurningunni sjálfur á
þessa leið:
Þannig fara þeir yfirleitt að, sem eru þess ekki umkomnir að frelsa heim-
inn, en brestur hins vegar hugrekki til að steypa sér í húðkeip fram af
fossbrún eða skjóta forsætisráðherrann á almannafæri. Þeir skrifa bók.
Ekki var Slettireku tekið með neinum fögnuði né heldur vanþóknun af
fornritafræðingum. Þeir þögðu þunnu hljóði. - „Ekki barst svo mikið sem
hnerri þaðan sem viðbragða var vænst“ skrifar Helgi sjálfur.1
Tíu árum eftir að Slettireka birtist kom frá Helga annað vandað verk
um miðaldakveðskap, það er Maddaman með kýrhausinn. Þá tók hann til
athugunar sjálfa Völuspá, hið merkasta allra fornkvæða.
Utgáfur á Völuspá til þessa dags skipta hundruðum, ýmist á frummál-
inu eða þýðingum, í umsjá fræðimanna í mörgum löndum, og meira hefur
verið um Völuspá skrifað en nokkurt annað norrænt kvæði. Ollum fræði-
mönnum er ljóst að kvæðið hefur ekki varðveist í upphaflegri gerð heldur
aflagast mjög. Sumir höfðu gert tilraun til að færa til vísur í kvæðinu,
því að augljóst er að þær hafa ruglast. Illa gekk líka að skýra margt í máli
kvæðisins en enginn skýrandi hafði tekið öðrum fram þegar Helgi skrifaði
bók sína. Hann fór nýja leið til að ráða gátuna um upprunalega gerð Völu-
spár. í bók sinni setur hann fram nýstárlegar og róttækar skoðanir um
uppruna og formgerð kvæðisins og skýrir margt í textanum öðruvísi en
aðrir höfðu gert. Eins og í Slettireku grefst hann fyrir um uppruna kvæð-
isins og byggingu þess með því að kanna formið og nýta það til leiðbein-
ingar um efnisskipan. Hann hyggur sérstaklega að steíjunum þremur sem
endurtekin eru óreglulega í kvæðinu og honum þykir einsýnt að kvæðið
hafi upphaflega verið í reglulegu drápuformi. Með það að leiðarljósi end-
urreisir Helgi form þessa mikla kvæðis, leitar að hinum réttu stöðum fyrir
stefin og vísurnar svo að bálkarnir fái sína réttu stærð. Efnisskipanin þarf
i Tímarit Máls og menningar 2007:2.
■ á — AF OG FRA, EG KANN EKKI NOKKURT ERLENT TUNGUMAL 39