Jón á Bægisá - 01.10.2009, Blaðsíða 73

Shakespeare og þýðingar
Þegar skoðaðar eru þær þrjár útgáfur af sögunni sem þekktar eru úr
samtíma Shakespeares á Englandi, þ.e. hans eigin, ljóð Brookes og saga
Painters er áhugavert að hafa í huga að verk Shakespeares var á útgáfu-
tíma þess ekkert vinsælla eða talið betra en hin. Nóvellusafn Painters
var gríðalega vinsælt meðal samtímamanna, átti sér margar eftirhermur,
var endurprentað margsinnis og er oft vísað til þess í samtímaheimild-
um. Sömuleiðis var ljóð Arthurs Brookes endurprentað nokkrum sinnum
eins og fyrr segir. Það er hins vegar ekki hægt að líta fram hjá því að
útgáfa Shakespeares hefur lifað innan ensku bókmenntastofnunarinnar
og breiðst þaðan út til annarra landa á meðan hin verkin tvö hafa fallið í
gleymsku. Astæður þess eru ábyggilega margvíslegar, þar með taldar áhrif
nafns „stórs“ höfundar, tísku í framsetningu og stíl og að sjálfsögðu gæði
verksins. En einnig er líklegt að þau viðhorf og þemu sem koma fram í
einu verki og birtast í áherslum þess eigi frekar upp á pallborðið á einu
tímabili en öðru og að auki er spurning um hvaða áhrif staða fyrirmynd-
anna sem þýddra texta hafa haft á lífdaga þeirra. Það er því áhugavert
að skoða þann mun sem er á verkunum, ekki aðeins, eins og oft verður
raunin, til að sýna fram á yfirburðasnilli Shakespeares, þó svo að hún sé
mikil, heldur til að vekja athygli á þeim mismunandi áherslum sem ein-
kenna útgáfurnar og hvaða áhrif það hefur á skilning verkanna í heild. A
þann hátt er hægt að nálgast margþættara svar við því af hverju ein útgáfa
sögu lifir en önnur ekki.
Þegar textar Painters og Brookes eru bornir saman þá kemur strax í ljós
að andrúmsloftið í textunum er töluvert ólíkt, ekki síst vegna þess aug-
ljósa munar sem felst í forminu og hefðum þess. Nóvella Painters segir frá
atburðum á frekar raunsæislegan hátt ef frá eru taldar langar og ítarlegar
útleggingar persónanna á tilfinningum sínum og efasemdum um hvað sé
rétt niðurstaða í hinum ýmsu siðferðislegu vafamálum sem sagan tekur á.
Hún sver sig þannig í ætt við þann prósastíl sem var að þróast á 16. öld á
Englandi. Ljóð Brookes er hástemmdara og bætir hann töluvert við af um-
vöndunum og útleggingum frá eigin brjósti um lærdóm sem draga megi af
einstökum atburðum auk langra og ítarlegra vísana í klassísk verk og grísk-
rómverska goðafræði sem eru ekki til þess fallnar að auka hraða atburðarás-
arinnar. En þrátt fyrir það telja margir ávarp Brookes til lesanda sinna í
upphafi ljóðsins vera í töluverðri andstöðu við það hvaða höndum hann fer
um efniviðinn. I því fordæmir hann elskendurna harðlega fyrir að
thralling themselves to unhonest desire; neglecting the authoritie and
advice of parents and frendes; conferring their principall counsels with
dronken gossyppes and superstitious friers (the naturally fitte instru-
6Z' — AF OG FRAj EG KANN EKKI NOKKURT ERLENT TUNGUMAL 71