Jón á Bægisá - 01.10.2009, Blaðsíða 50

Salka Guðmundsdóttir
skiptum Hólks og skjaldsveinsins við franskan hermann sem þeir mæta
í 4. atriði 4. þáttar. Þar verður alger samskiptabrestur þar eð Hólkur og
hermaðurinn skilja hvorugur tungumál hins, og skjaldsveinninn verður að
túlka. Hólkur misskilur orð hermannsins út frá orðanna hljóðan og eigin
máli, og Helgi kemur þessum misskilningi til skila á skemmtilegan og út-
sjónarsaman hátt, til dæmis hér:
FRAKKINN O, pardonnez!
HÓLKUR Dóni? Á? er ég dóni? bætir þú
gráu oná svart!1 2
I atriðinu sést þó einnig sama tilhneiging Helga til að útskýra í andsvörum
innihald frönskunnar, og hann fellir út talsvert af máli Frakkans og útskýr-
ingum skjaldsveinsins á frönsku. Hið sama gerir hann í upphafi 5. atriðis
4. þáttar, þar sem frönsku aðalsmennirnir heíja mál sitt á frönsku, en þar
þýðir Helgi um það bil helming frönskunnar yfir á íslensku.
Þá flóknu stöðu sem upp kemur við innkomu íslenskunnar í þetta
tvímála samband er þó að talsverðu leyti einnig að finna í frumtextanum;
franski aðallinn og herforingjarnir tala að langmestu leyti sín á milli ensku,
þótt þeir bregði fyrir sig frönsku á stöku stað. Sú staðreynd að Katrín og
Alísa ræða saman á frönsku en aðrir Frakkar á ensku veldur þannig sama
ójafnvægi í textanum og íslenskun Helga á frönskunni. Þannig má segja
að við nánari skoðun standist sú aðferð sem Helgi velur, og má sjá fyrir
henni stoð í textanum sjálfum. Því var raunar þannig farið með ýmislegt
af því sem ég upphaflega fetti fingur út í hjá þýðandanum; fyrir vali hans
reyndust liggja rök í heildarsamhengi textans.
Þó er eitt sem veldur þýðandanum meiri vandræðum en annað í
Hinriki fimmta: Mállýskur herforingjanna þriggja frá Wales, Skotlandi
og Irlandi. I 3., 4. og 5. þætti koma fyrir hinn írski Macmorris/Makmóris,
Skotinn Jamy/Jámi og síðast en ekki síst hinn velski Fluellen/Flúvelín,
sem leikur langstærst hlutverk þessara þriggja. Shakespeare leikur sér með
mállýskur og framburð mannanna og spilar þar eflaust á gamalkunnugar
klisjur sem áhorfendur þekktu. Á dögum Shakespeares var England að
„endurskoða eigin þjóðarímyndV í kjölfar ensku siðbótarinnar og sam-
hliða uppgangi hugmyndarinnar um þjóðríkið. Aðdragandinn að breskri
heimsvaldastefnu var þegar hafinn með hernámi nýlendna, konungsrík-
in England og Skotland voru sameinuð undir einum konungi 1603 og
um það bil hundrað árum síðar, árið 1707, sameinuðust þing landanna.
1 Ibid., IV.4,19-20.
2 Mangan, A Preface to Shakespeare's Comedies 1594-1603, 2. Þýðing mín.
48
á - Tímarit um þýðingar nr. 13 / 2009