Jón á Bægisá - 01.10.2009, Page 42

Eysteinn Þorvaldsson
svo að haldast í hendur við þessa endurgerð og þá þarf að finna stað því,
sem skolast hefur til. Einnig greinir Helgi stílinn og kemst að raun um að
í kvæðinu ríkir þrennskonar stíll; þá vitneskju notar hann líka til að rekja
saman það sem saman á, og hann finnur frumrætur Völuspár í þremur
eldri kvæðum sem hvert og eitt hefur sitt stef. Hann dregur semsagt upp
úr óreiðu Völuspár þrjú fullburða lcvæði og sýnir framá að þau geyma nær
allan efnivið Völuspár. Hvert og eitt þeirra er í drápuformi.
Niðurstöður athugana sinna um upprunalega gerð Völuspár setur
Helgi fram í Maddömunni með kýrhausinn í endurskipulögðum texta
kvæðisins sem hann kallar „Tilgáta um upphaflega gerð“. Þessi tilgátutexti
hefur einnig komið út í sérstakri bók, myndskreyttri.1 Með tilgátutext-
anum hefur kvæðið tekið stakkaskiptum. Það er komið í fullkomið drápu-
form, 60 vísur samtals. Efnisatriði kvæðisins eru hér í eðlilegra samhengi
en áður, skýringar Helga eru margar hverjar nýstárlegar og sannferðugri
en hinar hefðbundnu skýringar í Völuspárútgáfum fyrr - og einnig síð-
ar. Hið fræga spurnar-stef: „Vituð ér enn eða hvað?“ hafa fræðimenn t.d.
skýrt og þýtt á ýmsa vegu. Eg fletti þessu upp til gamans hjá tíu útgefend-
um í ýmsum löndum. Skýring Sigurðar Nordals er þessi: „A ég að hætta,
— eða þorið þér að heyra lengra?“ Og hann ætlar völunni spurninguna.
Helgi segir hinsvegar að þetta spurnarstef merki einfaldlega: „Hvort veistu
fleira?“ Og það er Óðinn sem spyr þegar hann knýr völuna til að spá um
framtíðina. Enginn annar af útgefendunum tíu slcýrir þessa spurningu á
sama hátt og Helgi en allir á mismunandi hátt og sumir útgefendur hafa
reyndar alls ekki skýrt þetta stef.
Á íjöldamargt annað bregður Helgi nýju ljósi sem leiðir til skilnings á
samhengi textans og skýringa á ráðgátum þessa mikla kvæðis. Ályktanir
sínar rökstyður hann með vísan til handritanna.
Nú mætti ætla að fílólógar um heim allan hefðu tekið Maddömunni
fagnandi og gert sér dælt við hana. Hér hafði Helga Hálfdanarsyni tekist
það sem allir aðrir höfðu talið ógerlegt: að grafast fyrir um upprunalega
gerð Völuspár og koma skipan á heildargerðina.
En það er skemmst frá því að segja að fagnaðarlæti urðu engin og það
andmælti enginn heldur. Það ríkti þögn - og þögnin er enn að mestu leyti
órofin. Enginn fræðimaður brást heldur við þegar tilgátutextinn kom út
að nýju 2006. „Um kver þetta hefur engum úr fræðageiranum þótt sæm-
andi að stynja upp orði,“ skrifar Helgi.2 Geta má nærri hvernig rökræðu-
manninum Helga Hálfdanarsyni hefur fallið slíkt fálæti. Einungis einn
1 Voluspd. Útgáfa: Helgi Hálfdanarson. Myndir: Snorri Freyr Hilmarsson. Mál og menning,
2006.
2 Helgi Hálfdanarson: „SjálfVöluspá. Timarit Máls og menningar 2007:2.
40
á JScMtölá - Tímarit um þýðingar nr. 13 / 2009