Þjóðmál - 01.12.2009, Síða 11

Þjóðmál vetur 2009 9
Aðeins hefði verið gerður einn tvíhliða
fríverslunarsamningur af Íslands hálfu og
væri hann við Færeyjar frá árinu 2006 . Ísland
hefði gert marga fríverslunarsamninga með
EFTA­ríkjunum og EES­samningurinn væri
hinn víðtækasti þeirra . Íslandi væri frjálst að
gera slíka tvíhliða samninga en haft var eftir
Einari Gunnarssyni, sem nú er orðinn ráðu­
neytisstjóri utanríkisráðuneytisins, að stefnan
hefði verið sú að ræða frekar um fríverslun
í samvinnu við önnur EFTA­ríki . Með því
væri meðal annars dregið úr marg földu álagi á
íslensku stjórn sýsluna . Sendinefnd ir á samn­
ingafundum væru fjölmennar, oft 50–60
manns, og samningar gætu hlaupið á nokkur
hundruð blaðsíðum . Hjá EFTA starfaði um
tylft sérfræðinga í milliríkjasamningum auk
þess sem EFTA­ríkin legðu öll til mannafla .
Þá veitti þátttakan í EFTA Íslandi aðild að
víðtæku neti fríverslunarsamninga . Aðeins
Evrópusambandið gæti hugsanlega státað af
viðameiri fríverslunarsamningum .3
Í nóvember 2009 sagði Morgunblaðið svo
frá því, að fríverslunarviðræðurnar við Kín­
verja væru „komnar í salt“ . Engar viðræður
hefðu verið síðan í mars 2009, fyrst vegna
jarð skjálfta í Kína, síðan vegna kreppunnar og
nú þar sem Ísland væri í viðræðum um aðild
að Evrópusambandinu .4
II .
Hér er þessi saga rakin, vegna þess að hún sýnir, að ákvörðunin um að hefja
viðræður um aðild að Evrópusambandinu,
hefur markað þáttaskil í utanríkisstefnu
Íslands . Hið alvarlega við þessa ákvörðun er,
að hún var tekin að óathuguðu máli .
Þjóðinni var kynnt, að nauðsynlegt væri að
stíga aðildarskref gagnvart Evrópusamband inu,
til að kanna hvað Íslendingum „stæði til boða“
í Brussel . Litist þeim ekki á það, gætu þeir kvatt
borgina og látið eins og ekkert hefði í skorist .
3 Mbl., 6 . apríl 2009 .
4 Mbl., 13 . nóvember 2009 .
Miklu meira hangir á spýtunni, því að
hvarvetna er ákvörðun sem þessi talin til marks
um vilja stjórnvalda viðkomandi lands til að
gerast aðili að Evrópusambandinu . Hér er
rík is stjórnin klofin í málinu, eins og kunnugt
er, þótt stjórnarflokkarnir hafi sameinast um
þá meginstefnu að fara til aðildar­ eða réttara
sagt aðlögunarviðræðna í Brussel .
Auðvelt er að færa fyrir því rök, að
samþykkt alþingis frá 16 . júlí 2009 um að
fela ríkisstjórninni að leggja inn umsókn um
aðild Íslands að ESB og að loknum viðræðum
við sambandið verði haldin þjóðaratkvæða­
greiðsla um væntanlegan aðildarsamning hafi
ekki verið kynnt á réttan hátt, haldi menn,
að hún snerti aðeins samskipti Íslands og
Evrópu sambandsins og hafi ekki áhrif á
afstöðu annarra ríkja til Íslands .
Kínversk stjórnvöld vísa til þessarar þings­
ályktunar og nota hana sem afsökun, þegar
þeir draga í land í samningaviðræðum, sem
yrði sjálfhætt, gerðist Ísland aðili að Evrópu­
sambandinu . Eins og áður sagði er aðild­
arríkjum Evrópusambandsins bannað að ræða
mál af þessum toga á tvíhliða grundvelli við
önnur ríki .
III .
Kröfur um, að Evrópusambandsríki haldi að sér höndum í öllum tvíhliða
samskiptum, munu enn aukast með vísan
til Lissabon­sáttmálans, þegar hann tekur
gildi 1 . desember 2009 . Stjórnendur Evrópu­
sambandsins telja mestu skipta, að sáttmálinn
eykur einsleitni ESB­ríkjanna út á við . Þau
verði 500 milljón manna ríkjaheild og geti í
krafti stærðar sinnar boðið Bandaríkjunum
birginn .
Hinn 19 . nóvember ákváðu leiðtogar
Evrópusambandsríkjanna yfir kvöldverði í
Brussel, hver yrði fyrsti forseti sambandsins og
varð Herman van Rompuy, forsætisráðherra
Belga, fyrir valinu . Hann er lítt þekktur utan
heimalands síns, en í Evrópumálum hefur