Þjóðmál - 01.12.2009, Qupperneq 21

Þjóðmál vetur 2009 19
Ínýútkominni bók, The Death of Conserva­tiv ism rekur höfundurinn, Sam Tanenhaus,
ágrip af sögu Repúblikanaflokksins í Banda­
ríkj unum frá því fyrir miðja síðustu öld og til
okkar daga og reynir um leið að greina stefnu
flokksins .
Þetta er stutt bók, aðeins 120 síður, svo
höfundur stiklar á stóru í ferð sinni um sög­
una . Efnisatriðin sem hann tæpir á eru valin
til að styðja kenningu og boðskap bókarinnar,
sem er á þá leið að flokkur repúblikana sé í
alvarlegri kreppu, hafi glatað trúverðugleika
sínum sem íhaldsflokkur og eiginleg íhalds­
stefna í bandarískri pólitík sé liðin undir lok .
Tanenhaus fylgir bandarískri málvenju og
kallar hægri menn „conservatives“ sem oftast
er þýtt með orðinu „íhaldsmenn“ og vinstri
menn kallar hann „liberals“ eða „frjálslynda .“
Þessi orðanotkun er föst í máli manna vestan­
hafs þótt flestir geri sér grein fyrir að hægri
menn, sem skipa sér í flokk repúblikana, séu
mjög misjafnlega íhaldssamir og fjöldi vinstri
manna í Demókrataflokknum sé ekkert
sérlega frjálslyndur . Bæði orðin eru því tvíræð
á þann hátt að þau geta annars vegar átt við
fylgismenn stóru flokkanna og hins vegar þá
sem hafa íhaldssamar eða frjálslyndar skoðanir
hvar í flokki sem þeir standa .
Rök Tanenhaus, fyrir því að íhaldsmenn í
Bandaríkjunum séu búnir að vera, snúast að
mestu leyti um að sýna fram á að þeir sem
aðhyllast réttnefnda íhaldspólitík hafi orðið
undir í eigin flokki: Íhaldið (þ .e . Repú blik­
ana flokkurinn) sé ekki lengur raunverulegt
íhald .
Höfundur bendir á ýmis atriði úr sögu
síðustu ára sem styðja málflutning hans . Aftur
á móti veikir það rökfærsluna að hann skýrir
alls ekki nógu vel hvað það merkir að vera
íhaldssamur . Það er þó hægt að átta sig nokkurn
veginn á hvað hann er að fara, því hann kallar
þá sanna íhaldsmenn sem eru arftakar þriggja
enskra stjórnvitringa . Þessir þremenningar
eru Edmund Burke (1729–1797), Benjamin
Disraeli (1804–1881) og Michael Joseph
Oakeshott (1901–1990) . Lesendur sem eru
kunnugir sögu stjórnmálahugsunar á seinni
öldum vita nokkurn veginn hvað þessir þre­
menn ingar standa fyrir og þar með hvaða
skilyrði þarf að uppfylla til að vera sannur
íhalds maður að mati Tanenhaus .
Sem andstæðu þessara sönnu íhalds manna,
sem kváðu vera nær horfnir úr Repúblikana­
flokknum, stillir hann upp hægri mönnun
sem hann kallar einu nafni „movement con­
servatives .“ Það sem þeir eiga sammerkt,
sam kvæmt bókinni, er virðingarleysi fyrir
ýms um rótgrónum samfélagstofnunum, ein­
streng ingsleg hugmyndafræði og öfgafull
áform um að færa Bandaríkin, með brauki
Atli Harðarson
Hvað felst í því að vera
hægrisinnaður?