Þjóðmál - 01.12.2009, Síða 51

Þjóðmál vetur 2009 49
Róttækur lýðræðissinni
Sú framtíðarsýn sem birtist í lokaköflum bókar Styrmis er í anda róttækra lýð ræðis­
viðhorfa . Hann bendir – réttilega – á tengsl
leyndar og ógagnsæis við vald og valda kerfi og
þá hættu sem fólgin er í þessum tengslum . En
með því að gera allar upp lýsingar um málefni
sem varða okkur öll opin berar yrði gerbreyting
á samfélaginu: „Í einu vetfangi væri fótunum
kippt undan lágkúrulegri fjölmiðlun, sem
meirihluti fólks er þreyttur á og hefur skömm
á . Og um leið yrði athyglisverð breyting á
valda hlutföllum í samfélaginu . Skyndilega
misstu þeir völdin, sem hafa þrifizt í skjóli
leyndarinnar, sem hvílt hefur yfir stóru og
smáu .“ (bls . 267)
Sumum finnst Styrmir geti trútt um tal að,
sjálfur innsti koppur í búri íslenska valda­
kerfisins um áratugaskeið . Gagnrýni á hendur
honum sjálfum reis hátt í kjölfar þess að um­
talaðir tölvupóstar voru birtir þar sem fram
kom hve nátengdur hann var hugarfarslega,
innsta kjarna Sjálfstæðisflokksins . Stutt er í
húmorinn hjá gamla ritstjóranum þegar hann
tekur upp hið umdeilda orðalag tölvupóstanna
í eigin texta: „Bæði í Danmörku og Svíþjóð
ráða innmúraðar og innvígðar klíkur ferðinni í
viðskiptalífinu“ (bls . 105) .
Ég segi róttækur lýðræðissinni vegna þess
að hér er lagt til að þingræðið sé aflagt í nú­
verandi mynd með tilheyrandi valdaafsali og
uppstokkun á valdahlutföllum samfélagsins .
Veit hver hann er
og vill að aðrir viti!
Styrmir Gunnarsson hefur aldrei reynt að draga fjöður yfir það hver hann er . Í
Um sátrinu kappkostar hann að tíunda öll sín
tengsl við þá aðila sem koma við sögu: „Á
milli ritstjóra Morgunblaðsins á þessum tíma
og æðstu forráðamanna Landsbankans, þeirra
Björgólfs Guðmundssonar, formanns banka­
ráðs, og Kjartans Gunnarssonar, varaformanns
bankaráðs, voru áratuga gömul tengsl frá
Heim dallardögum og í síðara tilvikinu fjöl­
skyldutengsl . . . Þetta návígi, þessi tengsl, og í
sumum tilvikum persónuleg vinátta, átti þátt
í að ritstjórn Morgunblaðsins var ekki nægi lega
gagnrýnin á þær upplýsingar, sem við fengum
heima fyrir, þótt við legðum rétt mat á þær
fréttir og upplýsingar, sem bárust okkur utan úr
heimi . Óhætt er að fullyrða, að sömu ástæður
skýri að hluta til viðbrögð eða aðgerðaleysi
stjórnvalda og einstakra stjórnmálamanna,
þegar harðna fór á dalnum í rekstri bankanna .
Návígið og flókið og marg slungið tengslanet
á milli einstaklinga er að mörgu leyti mesta
meinsemd íslenzks sam félags . Við getum séð
í skýru ljósi það sem fjær okkur er, en það er
erfiðara þegar um er að ræða eitthvað sem er
nær okkur“ (bls . 164­165) .
Nýlegt dæmi um hve umhugað Styrmi er
um að lesandinn viti jafnan hver hann er, má
nefna pistil hans í Sunnudagsmogganum 22 .
nóvember sl . þar sem hann fjallar um Evrópu­
sambandið og Heimssýn . Þar sér hann ástæðu
til að upplýsa lesendur sérstaklega um tengsl
sín við málefnið og að hann eigi sjálfur sæti í
stjórn Heimssýnar .
Áherslan sem hér er lögð er öðrum þræði
þungur dómur yfir fjölmiðlum landsins, eða
undirstrikun á því við hvaða kringumstæður
ritstjórar og þá líka fréttamenn starfa . Hversu
veikir, eða ósjálfstæðir, fjölmiðlarnir eru .
Einmitt þetta ætti að verða þeim sem telja
fréttir, opinbera umfjöllun og almenna lýð­
ræð islega umræðu á opinberum vettv angi,
um hugsunarefni, og efni í þau miklu heila brot
sem þarf til að gera fjölmiðlana og starfs menn
þeirra að því sem þeir þurfa að vera, sjálfstæðir
og óháðir . Frjálsir til að geta sagt satt .
Styrkur og veikleiki
Pólitísk rótfesta Styrmis er styrkur hans og jafnframt veikleiki . Hún veldur því
að lesandinn spyr sjálfan sig í upphafi bókar
þar sem hann telur upp viðmælendur sína til