Þjóðmál - 01.12.2009, Side 67

Þjóðmál vetur 2009 65
og allt stefnir í gjaldþrot .“7 Á fyrrgreindum
forsendum um afkomu ársins 1984, tók stjórn
félagsins samt þá ákvörðun í byrjun árs 1985
að „berjast til þrautar“, eins og áður segir,
blása til sóknar, efla Atlantshafssiglingarnar og
bjóða út aukið hlutafé að upphæð 80 milljónir
króna, sem voru miklir peningar í þá daga .
Útboðið var samþykkt á hluthafafundi og
tókst „framar öllum vonum“8 að auka hlutaféð
um áðurnefnda fjárhæð . Bankastjórnin studdi
þessa ákvörðun á þeim forsendum, sem þá
lágu fyrir . Þegar endurskoðaður ársreikningur
Hafskips fyrir 1984 barst í maí 1985, reyndist
tapið á því ári nærri tvöfalt meira en gert var
ráð fyrir, þegar hlutafjáraukningin var ákveðin
eða 95,7 millj . kr . Síðari tímamótin voru, þegar
annað sýnu meira áfall reið yfir skömmu eftir
birtingu ársreikninganna . Milliuppgjör Helga
Magnússonar, löggilts endurskoðanda, var
lagt fram á fundi stjórnenda Útvegsbankans
og Hafskips í júlí 1985 . Þar kom í ljós, að
ívið meira tap var á fyrstu fjórum mánuðum
ársins 1985 en allt stóráfallaárið 1984 eða um
100 m .kr .
Í bókinni Hafskip í skotlínu er þessum
tíma mó tum rétt lýst þannig: „Stjórnendum
Haf skips varð endanlega ljóst um mitt sumar
1985 að vegna næsta óviðráðanlegra erfiðleika
félags ins væri eini raunhæfi kosturinn í stöðunni
að selja það í rekstri.“9 Þessum algjöru þátta­
skilum í rekstri Hafskips eru gerð ólík skil
í bók Stefáns Gunnars . Þeim er lýst eins og
skekkja hafi orðið í áætlunum félagsins . Orð­
rétt er lýsingin svohljóðandi: „Um miðjan júlí
1985 kom í ljós að rekstraráætlanir Hafskips
fyrir árið stóðust ekki.“10 Frásögnin í bókinni
um viðbrögð við þessum vátíðindum er
bein línis röng . Þar segir orðrétt: „Eftir að
í ljós kom í júlí að rekstur Hafskips gekk verr
en áætlað var fór Útvegsbankinn fram á að
sameiningarviðræður við Eimskip yrðu teknar
7 Hafskip í skotlínu, bls . 19 . Vitnað í orð Ragnars
Kjartanssonar .
8 Afdrif Hafskips í boði hins opinbera, bls . 16 .
9 Hafskip í skotlínu, bls . 215 .
10 Afdrif Hafskips í boði hins opinbera, bls . 30 .
upp að nýju .“11 Hafskipsmenn lögðu þetta
til sjálfir og hófu þær viðræður fyrst í stað .
Þessi staðreynd kemur glöggt fram í Útvegs­
banka þætti Hafskipsmálsins . Á næstu fjórum
mánuðum, frá byrjun maí og út ágúst, á
þessu örlagaári tvöfaldaðist tapið enn . „Eini
raunhæfi kosturinn“, sem var að selja fyrirtækið
í rekstri, tókst ekki, með óhjákvæmilegum
afleiðingum .
Það fer ekki á milli mála, að fyrrgreindar bækur eru skrifaðar fyrst og fremst um
þá grundvallarspurningu, hvort Hafskip hafi í
raun orðið gjaldþrota í desember 1985 . Ennþá
síður á það að vefjast fyrir lesendum hvert
svarið er við spurningunni . Í því sambandi er
sérstaklega athyglisvert, hvernig sannleiksleit
sagnfræðinnar lendir í ógöngum, þegar látið
er kyrrt liggja að segja frá atburðum eða
staðreyndum, sem ríma illa við fyrirfram
ákveðnar skoðanir eða niðurstöður .
Þau atriði, sem eru eins konar „tabu“ eða
afgreidd með þögninni í bókunum eru þessi:
1 . Hvergi er gerð grein fyrir reikningsskilum
Helga Magnússonar, löggilts endurskoðanda
Hafskips, ársreikningi 1984 eða tveimur
milliuppgjörum 1985 . Gífurlegt tap á árinu
1984 og fyrstu 8 mánuði 1985 er hvergi
tíundað í heild .
2 . Hvergi er gerð grein fyrir skýrslum
banka eftirlitsins, sem bárust síðsumars
1985 og fólu m .a . í sér lækkun á mati skipa
Haf skips vegna markaðsástæðna, sem nam
60% frá því verði, sem þau voru færð til
eignar í ársreikningum félagsins 1984 . Um
mat einstakra endurskoðenda á skipunum
er þó varið löngu máli í bók Björns Jóns .
Erfitt er að sjá hvaða tilgangi sú umfjöllun
á að þjóna .
3 . Hvergi er að finna úttekt á raunveru legri
stöðu eigin fjár, þar sem tekið er tillit til
tapsins á rekstri félagsins árin 1984 og 1985
og lækkunar á markaðsverði skipanna .
11 Afdrif Hafskips í boði hins opinbera, bls 193 .